Brak prawa do odliczenia podatku VAT z faktury

Przeczytaj także: Odliczenie VAT gdy nieterminowa faktura

Uwaga
Brak prawa do odliczenia podatku naliczonego dotyczy tylko tych pozycji i tylko tych czynności wykazanych na fakturze, w których podane zostały kwoty niezgodne z rzeczywistością, stwierdzające czynności niedokonane, jak i te, które są czynnościami pozornymi.

Jeżeli podatnicy dokumentują fakturą VAT czynność niemającą w istocie miejsca, to tego rodzaju dokumenty nazywane są "pustymi" fakturami. Faktury te nie dają nabywcy prawa do odliczenia podatku naliczonego

Przykład
Na podstawie umowy dotyczącej wykonania usługi transportowej, podatnik wystawił fakturę VAT, którą przesłał do kontrahenta. Usługa ta nigdy nie została wykonana, lecz nabywca odliczył podatek naliczony z tej faktury. W tym przypadku mamy do czynienia z fakturą "pustą", która nie dokumentuje żadnej wykonanej czynności i nie uprawnia nabywcy do odliczenia podatku naliczonego.

Może się zdarzyć, że faktura dokumentuje np. zakup określonej ilości towaru, jednak do podatnika z różnych przyczyn dociera tylko część tego towaru. W obrocie krajowym najczęściej takie nieprawidłowości likwidowane są w drodze uzgodnień pomiędzy kontrahentami. Brakująca ilość towaru zostaje dosłana w kolejnej dostawie, bądź dostawca - uznając reklamację ilościową - wystawia fakturę korygującą.

Konstrukcja przepisu art. 88 ust. 3a pkt 4 ustawy o VAT ma na celu wyeliminowanie sytuacji, w której dokonano np. sprzedaży 100 sztuk danego towaru, natomiast na fakturze określono sprzedaż 1.000 sztuk. Przepis nie zabrania więc odliczenia całkowitego VAT z takiej faktury, ale pozwala nabywcy na odliczenie podatku naliczonego w tej części, która dotyczy realnie przeprowadzonej transakcji.

Wyjątkiem może być sytuacja, w której pomiędzy sprzedawcą a odbiorcą istnieje trzecie ogniwo - przewoźnik. Skoro bowiem dostawca wystawił fakturę dokumentującą faktycznie wydaną ilość towaru, zaś jego ubytek nastąpił w trakcie transportu, za który odpowiedzialny jest przewoźnik, wystawca faktury nie ma podstaw do skorygowania faktury pierwotnej.

Zakaz odliczania podatku naliczonego dotyczy również faktur potwierdzających czynności, do których mają zastosowanie przepisy art. 58 i 83 Kodeksu cywilnego.

W myśl art. 58 K.c. nieważna jest czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Zgodnie z § 2 tego artykułu nieważna jest także czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Z kolei w art. 83 K.c. mowa jest o nieważności oświadczenia woli złożonego drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli natomiast oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności.

Przykład
Właściciele firm będących podatnikami VAT umówili się w ten sposób, że firma X wystawiła na rzecz firmy Y fakturę dokumentującą sprzedaż dwóch maszyn. W rzeczywistości maszyny pozostały własnością firmy X. Wystawiona faktura VAT nie daje nabywcy prawa do odliczenia podatku naliczonego, ponieważ umowa kupna-sprzedaży w tym przypadku była umową pozorną.

Tak samo traktowana jest czynność prawna dokonana w celu obejścia obowiązujących przepisów. O czynności mającej na celu obejście prawa mówimy wówczas, gdy dokonana czynność, choć nie narusza obowiązujących norm prawnych, wywołuje bądź ma wywołać określone skutki, które są zakazane w świetle obowiązujących przepisów.

5. Brak akceptacji sprzedawcy na fakturach wystawionych przez nabywcę
W szczególnych okolicznościach, przepisy dotyczące rozliczania podatku VAT umożliwiają przeniesienie obowiązku dokumentowania transakcji pomiędzy podatnikami VAT na nabywców towarów i usług. Zgodnie z § 6 rozporządzenia w sprawie faktur podmiotem uprawnionym do wystawiania faktur, a także faktur zaliczkowych stwierdzających dokonanie dostawy towarów lub świadczenia usług może być nabywca towarów i usług, jeżeli:

• jest on zarejestrowanym podatnikiem VAT czynnym,
• ma zawartą z dokonującym dostawy towarów lub świadczącym usługi odpowiednią umowę, upoważniającą do wystawiania faktur, faktur korygujących i duplikatów w imieniu i na rachunek dokonującego dostawy towarów lub usługodawcy,
• w terminie 14 dni od dnia zawarcia umowy dostarczy właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego pisemną informację o zawarciu takiej umowy.

Jednym z istotnych postanowień umowy, jaką zawierają podmioty, w sytuacji gdy nabywca ma wystawiać faktury VAT, jest zastrzeżenie, iż będzie on przedstawiał drugiej stronie umowy oryginał i kopię wystawionej faktury do jej akceptacji w formie podpisu. Termin przedstawienia do akceptacji oryginału faktury powinien być określony w umowie w taki sposób, aby było możliwe dokonanie terminowego rozliczenia podatku przez dokonującego dostawy towarów lub świadczącego usługi. Kopię faktury powinien posiadać podmiot dokonujący dostawy towarów lub świadczący usługę.