Unikanie podwójnego opodatkowania: ceny transferowe

Przeczytaj także: Ceny transferowe: będą nowe regulacje?

W Rozdziale 2 Rozporządzenia Ministra finansów z dnia 10 września 2009 r. w sprawie sposobu i trybu określania dochodów osób prawnych w drodze oszacowania oraz sposobu i trybu eliminowania podwójnego opodatkowania osób prawnych w przypadku korekty zysków podmiotów powiązanych opisane zostały kryteria, którymi należy mierzyć porównywalność. Należą do nich m.in.: cechy przedmiotu transakcji, cechy podmiotów jej dokonujących, warunki transakcji, warunki ekonomiczne, występujące w czasie i miejscu, w którym dokonano transakcji, strategia gospodarcza, a także rozkład funkcji, aktywów, ryzyk i kosztów pomiędzy stronami. W zmienionym w 2010 r. Rozdziale III Wytycznych OECD w sprawie cen transferowych dla przedsiębiorstw wielonarodowych oraz administracji podatkowych znajdują się szczegółowe wskazówki, dotyczące poszczególnych kroków typowego procesu, ukierunkowanego na badanie porównywalności.

W praktyce podatnicy napotykają jednak liczne trudności, związane ze zgromadzeniem odpowiednich danych porównawczych. Ułatwioną sytuację mają podmioty, mogące sięgnąć do porównania wewnętrznego. Wariant porównania wewnętrznego zakłada odniesienie warunków transakcji, stosowanych przez podatnika w transakcjach z kontrahentem powiązanym (transakcji kontrolowanych), do warunków zastosowanych przez tego samego podatnika w transakcjach o tym samym zakresie z podmiotami niezależnymi. Istotnym jest, że możliwe w tej sytuacji jest bardzo precyzyjnie zestawienie i porównanie warunków konkretnej transakcji, z uwagi na dużą ilość dostępnych danych. Zachowanie zbieżnych zasad współpracy z kooperantami, niezależnie od istniejących powiązań, zminimalizuje ryzyko zakwestionowania takich transakcji, jako przeprowadzonych na zasadach innych niż rynkowe. Ważne jednak jest, aby transakcje takie odbywały się w zbliżonym okresie bądź równocześnie.

Porównanie zewnętrzne opiera się natomiast na skonfrontowaniu warunków transakcji między podmiotami powiązanymi z warunkami transakcji zastosowanymi przez dwa niezależnie działające podmioty. Uzyskanie danych zewnętrznych (rynkowych) jest jednak zazwyczaj utrudnione, głównie z uwagi na brak upubliczniania informacji, związany z tajemnicą handlową. Ponadto często specyficzny charakter danej transakcji powoduje, iż wynagrodzenie z tytułu jej realizacji negocjowane jest indywidualnie. Weryfikacja porównywalności danej, pojedynczej transakcji, opierać się będzie co do zasady na jej przedmiocie i cenie. Dane porównawcze zatem będzie można uzyskać np. z już przeprowadzonych transakcji oraz z wszelkiego rodzaju ogólnodostępnych cenników i katalogów. Niekiedy dopuszcza się możliwość skorzystania z danych ofertowych. Porównanie zewnętrzne na poziomie konkretnej transakcji okazuje się możliwe jedynie w odniesieniu do wybranych typów transakcji. W pozostałych przypadkach bazować można na określonych wynikach finansowych podmiotów o zbliżonym przedmiocie działalności do zakresu badanej transakcji.

W przypadku rozpatrywania porównywalności na poziomie działalności dane porównawcze mogą pochodzić np. z ogólnodostępnych sprawozdań finansowych (Krajowy Rejestr Sądowy, Monitor Polski B, sprawozdania i raporty spółek giełdowych) komercyjnych baz danych oraz danych statystycznych (GUS).

Badanie porównywalności w kontekście ceny transakcji lub wyników działalności przedsiębiorstwa często sprowadza się do wyliczenia średnich wartości lub określenia pewnego zakresu (przedziału) np. cenowego albo marż (narzutów). Wynika to z faktu, że w rzeczywistości gospodarczej najczęściej wartość rynkowa to pewien przedział wartości. W przypadku zastosowania metod z wykorzystaniem wskaźnika finansowego (lub np. rentowności) badany będzie rynkowy przedział wartości rzeczonego wskaźnika.

W sytuacji, gdy wynikiem takiej analizy jest znaczna ilość danych, dla wskazania przedziału rynkowego stosuje się metody analizy statystycznej, pozwalające na uporządkowanie badanych wartości. Popularnym działaniem jest wykorzystanie miar dyspersji i wykorzystanie wartości ćwiartkowych (kwartyli) w odniesieniu do danych z konkretnego okresu (najczęściej roku). Pozwala to wyeliminować wpływ obserwacji, które mogą być zaniżone bądź zawyżone na skutek czynników nie będących przedmiotem analizy. Analiza danych z wykorzystaniem kwartyli pozwala na uzyskanie miarodajnego przedziału (Q1-Q3) wraz z wartością średnią.

Należy podkreślić, na co zwracają również uwagę Wytyczne OECD, iż kluczowym jest uporządkowanie procesu tworzenia i monitorowania cen transferowych w firmie, w szczególności prowadzenie odpowiednich analiz porównywalności, celem dostosowania swoich transakcji, w szczególności tych bardziej istotnych wartościowo, do warunków rynkowych. Taki wysiłek, w perspektywie optymalizacji ryzyka, z całą pewnością się opłaci, tym bardziej, że w przypadku transakcji prowadzonych w stabilnych warunkach, szczegółowa analiza porównywalności nie musi być potrzebna np. co roku.