Członek zarządu a zaległości podatkowe spółki

Przeczytaj także: Zaległości podatkowe: odpowiedzialność członka zarządu

Bezskuteczność egzekucji z majątku spółki
Przede wszystkim musi dojść do sytuacji, gdy egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna i to organy podatkowe muszą wykazać ten fakt.

NSA w uchwale z 8 grudnia 2008 r. (sygn. akt II FPS 6/08) orzekł, że:
„(…) Stwierdzenie przez organ podatkowy bezskuteczności egzekucji, o której mowa w art. 116 § 1 Op, powinno być dokonane po przeprowadzeniu postępowania egzekucyjnego i ustalane jest na podstawie każdego prawnie dopuszczalnego dowodu”.

Bezskuteczność egzekucji z majątku spółki to jednak nie wszystko. Członek zarządu będzie musiał zapłacić zaległe podatki, jeśli tylko nie wykaże, że:

• we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe). Członek zarządu powołujący się na tę okoliczność wyłączającą jego odpowiedzialność za zaległości spółki kapitałowej nie musiał osobiście doprowadzić do wszczęcia procedur upadłościowych – wystarczy, że wskaże, iż dowolny członek zarządu zainicjował te procedury;
• niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości (postępowania układowego) nastąpiło bez jego winy.

---

Członek zarządu może uwolnić się od odpowiedzialności za zaległości podatkowe spółki kapitałowej nawet w sytuacji niedopełnienia obowiązków w zakresie wszczęcia procedur upadłościowych. Wystarczy, że wskaże mienie spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.

---

Przepisy Ordynacji podatkowej oparte są więc na pewnej pragmatyczności – nie karzą członka zarządu obowiązkiem zwrotu zaległości podatkowych, jeżeli dzięki jego działaniom polegającym na wskazaniu majątku spółki z o.o. albo akcyjnej udało się zredukować zaległości podatkowe spółki. Ustawodawca nie wymaga spłaty całości zobowiązań spółki z o.o. z tytułu wskazania mienia spółki, ale jej „znacznej części”. Jest to pojęcie nieokreślone, co niestety powoduje spory z organami podatkowymi.

Czas pełnienia funkcji członka zarządu
Do orzeczenia o odpowiedzialności członka zarządu spółki kapitałowej organ podatkowy jest zobowiązany wskazać jedynie okoliczność pełnienia obowiązków członka zarządu w czasie, kiedy przypadał termin płatności podatku albo powstało zobowiązanie podatkowe oraz bezskuteczność egzekucji przeciwko spółce.

Ciężar wykazania którejkolwiek okoliczności uwalniającej od odpowiedzialności spoczywa na członku zarządu. Organy podatkowe ustalają, kto był członkiem zarządu w interesujących ich okresie na podstawie akt rejestracyjnych spółki oraz wpisów do KRS.

W wyroku z 25 października 2010 r. (sygn. akt II FSK 587/10) NSA stwierdził:
„(…) Osoba zainteresowana (w tym członek zarządu) winna wykazać brak winy, czyli udowodnić stosowną argumentacją swoją staranność oraz fakt, że uchybienie określonemu obowiązkowi było od niej niezależne. W tym kontekście nie zgłoszenie upadłości na skutek subiektywnej oceny, że właściwym w świetle art. 21 ust. 1 p.u.n. czasem do zgłoszenia takiego wniosku była kadencja poprzedniego zarządu, nie może być zaaprobowane, jako zachowanie osoby starannej w dbaniu o swoje interesy. Przejawiając, bowiem nawet postawę asekurancką nowy członek zarządu powinien w sytuacji objęcia funkcji w niewypłacalnej od dłuższego czasu spółce, przedłożyć jej sytuację właściwemu sądowi”.

Należy pamiętać, że fiskus pozyskuje informacje o ewentualnym wszczęciu procedur upadłościowych z inicjatywy członka zarządu obciążanego odpowiedzialnością osób trzecich.

W wyroku z 2 marca 2010 r. (sygn. akt I SA/Bd 979/09) znajdziemy opis takiej sytuacji, kiedy organ podatkowy I instancji zwrócił się do wydziału gospodarczego sądu rejonowego o udzielenie informacji w zakresie tego, kto i w jakim terminie zgłosił wniosek o ogłoszenie upadłości bądź wszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszenia upadłości (postępowania układowego) spółki z o.o. Fiskusa interesowało także to, czy wniosek o ogłoszenie upadłości został oddalony bądź zwrócony. W odpowiedzi otrzymał informację, że nie toczyło się postępowanie upadłościowe ani postępowanie układowe wobec interesującej fiskusa spółki. Takie informacje w toku postępowania, decydujące o ewentualnym uwolnieniu od odpowiedzialności, powinien formalnie złożyć członek zarządu.


W czasopiśmie „Serwis Podatkowy VAT” omawiamy planowane zmiany w VAT oraz ich konsekwencje dla Twojej firmy, podajemy również rozwiązania konkretnych problemów polskich księgowych.