Podatek VAT a przychody i koszty podatkowe

Przeczytaj także: Najem samochodu: odliczenie VAT i koszty firmy

Pomimo, iż podatek od towarów i usług generalnie nie stanowi w świetle przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych ani przychodu, ani kosztu podatkowego, podatnik powinien wiedzieć, że w momencie sprzedaży towarów i usług opodatkowanych VAT przychodem podlegającym opodatkowaniu PIT jest wartość faktycznego przychodu z tej sprzedaży pomniejszona o należny podatek od towarów i usług. Ponadto, analogiczna sytuacja dotyczy wszelkiego rodzaju korekt w wycenie amortyzowanych składników majątku, przyjętych do użytkowania i zawartych w ewidencji środków trwałych, w przypadku których zwiększenie lub zmniejszenie ich wartości może spowodować zmianę podlegającej odliczeniu wartości VAT naliczonego. Wtedy też niezbędnym jest dokonanie korekty podatku VAT, w następnych okresach rozliczeniowych, w zależności od rodzaju związanego z tym środka trwałego.

Prawo do odliczenia VAT naliczonego
Podatnikom nabywającym towary bądź usługi przysługuje prawo do odliczenia kwoty podatku naliczonego, ale tylko w zakresie, w jakim są one wykorzystywane w związku z wykonywaniem czynności opodatkowanych VAT. Warto przy tym zaznaczyć, że w sytuacji, gdy transakcja zakupu podlega zwolnieniu z VAT, prawo to podatnikowi nie przysługuje (choć są wyjątki, jak przy nieodpłatnym przekazaniu artykułów spożywczych przez producentów). Ponadto ustawa o VAT zawiera kilka ograniczeń w zakresie możliwości odliczenia (jak np. przy nabyciu samochodu osobowego).

Transakcje mieszane, czyli częściowo podlegające opodatkowaniu VAT
Jednakże to nie wszystko. Nie należą bowiem do rzadkości sytuacje, w których towary i usługi są wykorzystywane przez podatnika do wykonywania czynności, w związku z którymi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, jak i czynności, w związku z którymi takie prawo nie przysługuje. W takiej sytuacji podatnik jest obowiązany do odrębnego określenia kwot podatku naliczonego związanych z czynnościami, w stosunku do których przysługuje mu prawo do obniżenia kwoty podatku należnego.
Jeżeli nie jest możliwe takie wyodrębnienie, przedsiębiorca może pomniejszyć kwotę podatku należnego o taką część kwoty podatku naliczonego, którą można proporcjonalnie przypisać czynnościom, w stosunku do których przysługuje prawo do obniżenia VAT.

Warto przy tym pamiętać, że przyjęty wskaźnik, używany w danym roku podatkowym, ustala się na podstawie poprzedzającego okresu rozliczeniowego. Wartość podatku naliczonego, która na podstawie ustalonego wskaźnika nie podlega odliczeniu zalicza się z reguły do kosztów podatkowych, pod warunkiem, że nie zwiększa wartości środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych.

Korekta na skutek zmiany wskaźnika obrotów
Oszacowany wskaźnik wstępny może w rzeczywistości odbiegać od bieżącej struktury obrotu upoważniającego w bieżącym okresie rozliczeniowym do odliczenia stosownych kwot podatku naliczonego. W konsekwencji skutkuje to koniecznością dokonania rocznej korekty podatku VAT, zawartej w deklaracji podatkowej składanej za pierwszy okres rozliczeniowy następnego roku podatkowego, a więc:

• w deklaracji za styczeń – przy miesięcznym rozliczeniu podatku od towarów i usług,
• w deklaracji za I kwartał – w przypadku kwartalnego rozliczenia podatku VAT.

Natomiast przedsiębiorcy kończący działalności gospodarczą dokonują korekty w deklaracji za ostatni okres rozliczeniowy.

Konsekwencje korekty podatku VAT na gruncie regulacji dotyczących PIT
W zależności od charakteru dokonanej korekty konsekwencje z tytułu podatku dochodowego, różnią się od siebie. W myśl regulacji zawartych w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, w przypadku obniżenia lub zwrotu podatku od towarów i usług wartość podatku VAT naliczonego, w części, w której podatek uprzednio został zaliczony do kosztów uzyskania przychodów, jak również kwota podatku, która nie została uwzględniona w wartości początkowej amortyzowanych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, ze względu na objętą korektą:

• in plus – zaliczana jest do wartości uzyskanych przychodów, co w konsekwencji oznacza obowiązek objęcia podatkiem dochodowym
• in minus – zaliczana jest do kosztów uzyskania przychodów.

Elżbieta Węcławik, Małgorzata Jawińska