Mieszkanie: umowa dożywocia a podatek dochodowy

Przeczytaj także: Umowa dożywocia czyli sprzedaż bez podatku dochodowego

Interpretacja została wydana w następującym stanie faktycznym: w dniu 26 marca 2009 r. wnioskodawczyni nabyła w formie ustanowienia odrębnej własności lokalu oraz oddania części gruntu w użytkowanie wieczyste lokal mieszkalny (dalej „Lokal”). W Lokalu wnioskodawczyni zamieszkiwała i była zameldowana od 29 kwietnia 1988 r. W przyszłości wnioskodawczyni zamierza przekazać Lokal swojemu siostrzeńcowi w drodze umowy dożywocia z równoczesnym ustanowieniem na swoją rzecz służebności mieszkania.

W związku z powyższym stanem faktycznym, wnioskodawczyni zadała organowi podatkowemu następujące pytanie: czy w przypadku przeniesienia własności Lokalu w drodze umowy dożywocia przed upływem 5 lat od daty jego nabycia, zostanie naliczony podatek dochodowy, jeżeli wnioskodawczyni jako osoba zbywająca będzie mieszkać w Lokalu na podstawie służebności lokalu?

Zdaniem wnioskodawczyni, zbycie Lokalu w drodze umowy dożywocia nie spowoduje powstania obowiązku zapłaty podatku dochodowego. Umowa dożywocia, w jej opinii, nie stanowi bowiem odpłatnego zbycia nieruchomości i nie spowoduje powstania po jej stronie jakiegokolwiek przychodu.
Organ podatkowy uznał powyższe stanowisko wnioskodawczyni za nieprawidłowe. Wyjaśnił on przy tym, że zgodnie z ustawą z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 z późn. zm., dalej „ustawa”), każda czynność prawna, której przedmiotem jest odpłatne zbycie nieruchomości lub praw wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy (np. spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego), stanowi źródło przychodów w rozumieniu tego przepisu, jeżeli zostanie dokonana przed upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie i nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej.

Organ podatkowy wyjaśnił przy tym, że dożywocie jest instytucją prawną uregulowaną przepisami ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późn. zm., dalej „k.c.”). Polega ona na tym, że nabywca nieruchomości (w zamian za przeniesienie własności nieruchomości) zobowiązuje się zapewnić zbywcy nieruchomości dożywotnie utrzymanie (umowa o dożywocie). Charakterystyczną cechą umowy dożywocia jest ekwiwalentność świadczeń stron umowy, przy czym uznaje się, że świadczenia stron względem siebie nie muszą mieć tego samego wymiaru ekonomicznego. Organ podatkowy podkreślił przy tym, że tego rodzaju umowy zaliczane są do odpłatnych czynności prawnych (każda ze stron umowy uzyskuje jakąś korzyść majątkową - niekoniecznie w postaci pieniężnej).

Mając powyższe na uwadze organ podatkowy wskazał, że na podstawie umowy dożywocia dochodzi do odpłatnego zbycia nieruchomości zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy, a uzyskany w wyniku tej czynności prawnej przychód podlega rozpoznaniu na gruncie przepisów ustawy.

Organ podatkowy przypomniał przy tym o nowelizacji ustawy (Dz. U. z 2008 r. Nr 209, poz. 1316), którą zmieniono m.in. zasady opodatkowania przychodów z odpłatnego zbycia nieruchomości i praw określonych w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a) - c) ustawy. Nowe zasady opodatkowania przychodu z odpłatnego zbycia nieruchomości mają zastosowanie do dochodów uzyskanych od dnia 1 stycznia 2009 r. W przypadku zbycia nieruchomości decydujące znaczenie w kwestii opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych ma moment jej nabycia. Wnioskodawczyni nabyła Lokal w dniu 26 marca 2009 r., zatem do oceny skutków podatkowych zbycia Lokalu w drodze umowy dożywocia będą miały zastosowanie przepisy ustawy w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2009 r.

Zgodnie z art. 30e ust. 1 ustawy od dochodu z odpłatnego zbycia nieruchomości i praw określonych w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a)-c) podatek dochodowy wynosi 19% podstawy obliczenia podatku. Jednocześnie organ podatkowy wskazał, że umowa dożywocia nie określa kwotowo ceny, za jaką nieruchomość jest zbywana. Nabywca zobowiązuje się jedynie do świadczeń określonych w art. 908 k.c., przy czym ich wartość i okres,
w którym mają być spełnione, w momencie zawierania umowy (uzyskania przychodu zgodnie z art. 19 ustawy), nie są znane. Z tego względu, przychód dożywotnika określa się w oparciu o wartość rynkową zbywanej nieruchomości lub prawa. Jak wynika z art. 22 ust. 6c ustawy, koszty uzyskania przychodu z odpłatnego zbycia, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a)-c) ustawy (z zastrzeżeniem ust. 6d) stanowią udokumentowane koszty nabycia lub udokumentowane koszty wytworzenia, powiększone o udokumentowane nakłady, które zwiększyły wartość rzeczy i praw majątkowych, poczynione w czasie ich posiadania. Wysokość nakładów, o których mowa powyżej, ustala się na podstawie faktur VAT w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług oraz dokumentów stwierdzających poniesienie opłat administracyjnych.

Biorąc powyższe pod uwagę, organ podatkowy stwierdził, że zbycie na podstawie umowy o dożywocie prawa odrębnej własności lokalu mieszkalnego wraz z prawem użytkowania wieczystego części gruntu – przed upływem 5 lat licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie – stanowić będzie źródło przychodu w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy. Podstawą obliczenia podatku będzie dochód stanowiący różnicę pomiędzy przychodem określonym zgodnie z art. 19 ustawy, a kosztami uzyskania przychodu ustalonymi w oparciu o art. 22 ust. 6c ustawy. Tak ustalony dochód będzie podlegał opodatkowaniu 19% zryczałtowanym podatkiem dochodowym.

Podsumowując, podatnicy, którzy planują zbyć nieruchomość w drodze umowy dożywocia przed upływem 5 lat licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło jej nabycie powinni liczyć się z tym, że zbycie tej nieruchomości będzie stanowić źródło przychodu w świetle prawa podatkowego. Umowa dożywocia, choć w powszechnej opinii wydaje się nieodpłatna, jest zaliczana do odpłatnych czynności prawnych. Zatem, na podstawie umowy dożywocia dochodzi do odpłatnego zbycia nieruchomości.