Czynsz za mieszkanie: odpracowanie a przychód podatkowy

Przeczytaj także: Umowa najmu nieruchomości: praca zamiast czynszu

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

Część lokatorów zalega z opłatami czynszowymi i świadczeniami (woda, wywóz nieczystości). Zarząd Budynków Komunalnych w związku z tym zamierza podjąć decyzję umożliwiającą odpracowanie tych zaległości. Z dłużnikiem zostanie zawarte stosowne porozumienie zmieniające sposób zapłaty, zgodnie z którym płatność pieniężna zostanie zastąpiona świadczeniem rzeczowym (na podstawie art. 453 i 659 Kodeksu cywilnego). Osoba, która będzie odpracowywać przy wykonywaniu prac porządkowych w budynkach komunalnych i na gminnych terenach zielonych często jest osobą bezrobotną lub uzyskuje bardzo niskie przychody (renty) i nie mającą środków finansowych na pokrycie zobowiązań wobec Zarządu Budynków Komunalnych. Zadano pytanie, czy działanie takie spowoduje powstanie przychodu podlegającego opodatkowaniu? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(…) Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 ze zm.), opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

W myśl art. 11 ust. 1 ww. ustawy, przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19 i art. 20 ust. 3, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

W myśl postanowień art. 659 § 1 i § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 ze zm.) przez umowę najmu wynajmujący zobowiązuje się oddać najemcy rzecz do używania przez czas oznaczony lub nie oznaczony, a najemca zobowiązuje się płacić wynajmującemu umówiony czynsz. Czynsz może być oznaczony w pieniądzach lub w świadczeniach innego rodzaju. Z powyższego wynika, że wynajmujący jest zobowiązany do zapłaty czynszu najemcy, przy czym zapłata może być oznaczona w świadczeniach innego rodzaju niż pieniądze.

Zgodnie z brzmieniem art. 453 Kodeksu cywilnego jeżeli dłużnik w celu zwolnienia się z zobowiązania spełnia za zgodą wierzyciela inne świadczenie, zobowiązanie wygasa.

Jest to instytucja prawna zwana datio in solutum (świadczenie zamiast wykonania). Celem niniejszego jest wygaśnięcie istniejącego pomiędzy stronami zobowiązania (w tym przypadku zaliczek wnoszonych na poczet opłat za mieszkanie) poprzez spełnienie przez dłużnika świadczenia innego niż określone w treści pierwotnej umowy. Zobowiązanie wówczas wygasa tak, jakby wygasło przez zwykłe wykonanie (np. przez zapłatę uzgodnionej pierwotnie kwoty), przy czym konieczną przesłanką wygaśnięcia zobowiązania – poza umową stron – jest rzeczywiste dokonanie świadczenia przez dłużnika.

Przechodząc do podatkowych aspektów opisanych czynności, stwierdzić należy, że wszelkie spłaty długów są dla dłużnika obojętne podatkowo, nie można bowiem z faktu świadczenia pracy w zamian za wygaśnięcie ciążącego na dłużniku zobowiązania wywieść, że dłużnik uzyskuje przychody, o których mowa w art. 11 ust. 1 ustawy najemców podatku dochodowym od osób fizycznych.

Reasumując, mając na uwadze zdarzenie przyszłe przedstawione we wniosku oraz stan prawny obowiązujący w zakresie mającym do niego zastosowanie należy stwierdzić, iż na gruncie przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, odpracowanie przez dłużnika zaległych opłat za mieszkanie w formie świadczenia różnego rodzaju prac na rzecz Wnioskodawcy, czyli świadczenie w miejsce wykonania, nie będzie skutkowało u dłużnika powstaniem przychodu podlegającego opodatkowaniu, o którym mowa w art. 11 ust. 1 ww. ustawy.(…)”

Pełną treść interpretacji można przeczytać na stronie Ministerstwa Finansów