Budowa nieruchomości: spis z natury w KPiR

Przeczytaj także: Likwidacja firmy: wykaz składników majątku i remanent

§27 ust. 1 rozporządzenia w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów nakazuje sporządzenie i wpisanie do księgi spisu z natury na dzień 1 stycznia, na koniec każdego roku podatkowego, na dzień rozpoczęcia działalności w ciągu roku podatkowego, a także w razie zmiany wspólnika, proporcji udziałów wspólników lub też likwidacji działalności. Spisem tym winny być objęte towary handlowe, materiały (surowce) podstawowe i pomocnicze, półwyroby, produkcja w toku, wyroby gotowe, braki i odpady. Definicje poszczególnych pojęć wymienionych wyżej znajdziemy natomiast w §3 przytoczonego rozporządzenia.

I tak zgodnie z przytoczonym przepisem pod pojęciem wyrobów gotowych należy rozumieć wyroby własnej produkcji, których proces przerobu został całkowicie zakończony, wykonane usługi, prace naukowo-badawcze, prace projektowe, geodezyjno-kartograficzne, zakończone roboty, w tym także budowlane. W definicji produkcji niezakończonej mieści się z kolei produkcja w toku oraz półwyroby (półfabrykaty), a więc niegotowe jeszcze produkty własnej produkcji, a także wykonywane roboty, usługi przed ich ukończeniem,

W przypadku podmiotów działających w branży deweloperskiej wybudowane budynki przeznaczone do sprzedaży stanowią wyroby gotowe, a budynki w trakcie budowy produkcję niezakończoną (w toku).

Dodajmy w tym miejscu, że dokonywane zakupy materiałów budowlanych w trackie trwania budowy tychże nieruchomości księgowane są w kolumnie 10 księgi podatkowej „Zakup towarów handlowych i materiałów wg cen zakupu”, zaś inne wydatki z nimi związane (głównie roboty budowlane) w kolumnie 13 księgi „Pozostałe wydatki”. W bieżących okresach rozliczeniowych wydatki te stanowią koszty uzyskania przychodu, które są brane pod uwagę przy obliczaniu zaliczki na podatek dochodowy.

Jednakże przy ustalaniu rocznego podatku dochodowego wartość niesprzedanych towarów, wyrobów gotowych, w tym także produkcji w toku, jest niejako „wyrzucana” z tych kosztów właśnie poprzez uwzględnienie spisu z natury dokonanego na koniec (i początek) roku podatkowego.

W spisie tym wyroby gotowe i produkcję w toku wycenia się według kosztów wytworzenia. Te obejmują wszelkie koszty związane bezpośrednio i pośrednio z przerobem materiałów, z wykonywaniem usług lub pozyskaniem (wydobyciem) kopalin, z wyłączeniem kosztów sprzedaży wyrobów gotowych i usług. Zasada ta ma zastosowanie także m.in. do działalności budowlanej, z tym że tutaj wartość produkcji niezakończonej wycenionej według kosztów wytworzenia nie może być niższa od kosztów materiałów bezpośrednich zużytych do produkcji niezakończonej (§29 ust. 3 rozporządzenia).

Przytoczone przepisy zezwalają zatem, aby w tego typu działalności produkcja niezakończona nie była wyrażona w faktycznej wartości (czyli uwzględniającej także wartości wykonanych robót), a jedynie w wartości materiałów bezpośrednio do niej zużytych (czyli w kwocie niższej, aniżeli wydatki faktycznie poniesione na produkcję niezakończoną). Niestety to odstępstwo od reguły nie obejmuje wyrobów gotowych.

Spis z natury w rachunku podatkowym
Art. 24 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych mówi, że u podatników osiągających dochody z działalności gospodarczej i prowadzących księgi przychodów i rozchodów dochodem z tej działalności jest różnica pomiędzy przychodem a kosztami uzyskania powiększona o różnicę pomiędzy wartością remanentu końcowego i początkowego towarów handlowych, materiałów (surowców) podstawowych i pomocniczych, półwyrobów, produkcji w toku, wyrobów gotowych, braków i odpadków, jeżeli wartość remanentu końcowego jest wyższa niż wartość remanentu początkowego, lub pomniejszona o różnicę pomiędzy wartością remanentu początkowego i końcowego, jeżeli wartość remanentu początkowego jest wyższa.

Co za tym idzie, wykazanie zarówno wyrobów gotowych jak też produkcji w toku w spisie z natury na koniec roku spowoduje wyłączenie ich wartości z kosztów uzyskania przychodów. Wydatki te zostaną odniesione w ciężar kosztów dopiero przy rozliczeniu rocznym sporządzanym za rok podatkowy, w którym powstał przychód z tytułu sprzedaży danego budynku (chyba że w trakcie roku podatnik zdecyduje się na sporządzenie dodatkowego remanentu, o czym jednak trzeba powiadomić fiskusa).