Koszty firmy a przedawnienie wierzytelności

Przeczytaj także: Zapłata wierzytelności nieściągalnej uznanej za koszty podatkowe

Art. 23 ust. 1 pkt 20 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej updof) mówi, że kosztem podatkowym nie są wierzytelności odpisane jako nieściągalne. Wyjątek od tej reguły stanowią jednak te, które wcześniej na podstawie art. 14 zostały zarachowane jako przychody należne i których nieściągalność została uprawdopodobniona.

Ustawodawca oczywiście wskazał, o jaki sposób uprawdopodobnienia mu chodzi. Otóż mowa tutaj o wierzytelnościach, których nieściągalność została udokumentowana (art. 23 ust. 2 updof):

1. postanowieniem o nieściągalności, uznanym przez wierzyciela jako odpowiadające stanowi faktycznemu, wydanym przez właściwy organ postępowania egzekucyjnego, albo
2. postanowieniem sądu o:
   a) oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości obejmującej likwidację majątku, gdy majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania lub
   b) umorzeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku, gdy zachodzi okoliczność, o której mowa w lit. a, lub
   c) ukończeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku, albo
3. protokołem sporządzonym przez podatnika, stwierdzającym, że przewidywane koszty procesowe i egzekucyjne związane z dochodzeniem wierzytelności byłyby równe albo wyższe od jej kwoty.

Na tym jednak nie koniec w zakresie warunków niezbędnych do spełnienia, aby nieściągalną wierzytelność zaliczyć w ciężar kosztów uzyskania przychodu. A to dlatego, że w art. 23 ust. 1 pkt 17 updof ustawodawca zabronił zaliczać w ciężar kosztów uzyskania przychodu wierzytelności odpisanych jako przedawnione.

Przedawnienie jest natomiast instytucją prawa cywilnego. Art. 117 K.c. mówi, że z zastrzeżeniem wyjątków w nim przewidzianych, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu. Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia.

W uproszczeniu mówiąc, wskutek upływu przedawnienia zobowiązania nadal ono istnieje, a dłużnik winien je spełnić, jednakże wierzyciel nie może dochodzić jego przymusowego wykonania.

Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata (art. 118 K.c.). Sam bieg przedawnienia rozpoczyna się natomiast co do zasady od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne.

Trzeba tutaj jednak pamiętać, że prawo cywilne przewiduje przypadki, w których bieg terminu przedawnienia zostaje przerwany. Przykładowo bieg przedawnienia przerywa każda czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia, czy też przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje,

Wówczas to po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo.

W przedmiocie przedawnienia warto także pamiętać o normie zawartej w art. 125 §1 K.c., której to pierwsza część mówi, że
Roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również roszczenie stwierdzone ugodą zawartą przed sądem albo przed sądem polubownym albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd, przedawnia się z upływem lat dziesięciu, chociażby termin przedawnienia roszczeń tego rodzaju był krótszy.