Przekazanie części firmy małżonkowi: podatek VAT

Przeczytaj także: Darowizna przedsiębiorstwa bez podatku?

Jeden z naszych Czytelników prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą: usługi budowlane oraz sklep spożywczy. Zamierza swojej żonie darować sklep razem z towarem, koncesjami i pracownikami. W związku z tym ma wątpliwości, czy przekazanie to podlega opodatkowaniu VAT.

Co wynika z przepisów?
Jak wskazano w art. 6 pkt 1 ustawy o VAT, przepisów tej ustawy nie stosuje się do transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części.

Pojęcie "transakcja zbycia" należy rozumieć w sposób zbliżony do terminu "dostawa towarów", o której mowa w art. 7 ustawy o VAT. W związku z tym transakcja zbycia obejmie wszelkie czynności, w ramach których następuje przeniesienie prawa do rozporządzania towarem jak właściciel, w tym darowiznę.

Przepisy ustawy nie powołują definicji przedsiębiorstwa. Tak więc w celu jej określenia należy odwołać się do art. 55¹ K.c. (Dz. U. z 1964 r. nr 16, poz. 93 ze zm.), zgodnie z którym przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej.

Natomiast definicję zorganizowanej części przedsiębiorstwa odnajdziemy w art. 2 pkt 27e ustawy o VAT. Jest to organizacyjnie i finansowo wyodrębniony w istniejącym przedsiębiorstwie zespół składników materialnych i niematerialnych, w tym zobowiązania, przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych, który zarazem mógłby stanowić niezależne przedsiębiorstwo samodzielnie realizujące te zadania.

Stanowisko organów podatkowych
Jak wskazują organy podatkowe w interpretacjach podatkowych wydawanych na omawiany temat, podstawowym wymogiem dla uznania, że transakcja dotyczy zorganizowanej części przedsiębiorstwa, jest to, aby zbycie obejmowało zespół składników materialnych i niematerialnych (w tym zobowiązań). Kolejnym warunkiem jest wydzielenie tego zespołu w istniejącym przedsiębiorstwie. Wydzielenie to ma zachodzić na trzech płaszczyznach: organizacyjnej, finansowej i funkcjonalnej (przeznaczenie do realizacji określonych zadań gospodarczych). Tak uznał m.in. Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi w interpretacji indywidualnej z dnia 26 października 2011 r., nr IPTPP2/443-422/11-2/IR. Jak dodatkowo wskazał organ podatkowy w omawianej interpretacji, wyodrębnienie organizacyjne oznacza, że zorganizowana część przedsiębiorstwa ma swoje miejsce w strukturze organizacyjnej podatnika jako dział, wydział, oddział itp. Organ podatkowy podkreślił, iż wyodrębnienie finansowe nie oznacza samodzielności finansowej, ale sytuację, w której poprzez odpowiednią ewidencję zdarzeń gospodarczych możliwe jest przyporządkowanie przychodów i kosztów oraz należności i zobowiązań do zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Ponadto wymagane jest, aby zorganizowana część przedsiębiorstwa mogła stanowić potencjalne, niezależne przedsiębiorstwo samodzielnie realizujące zadania gospodarcze, których realizacji służy w istniejącym przedsiębiorstwie. Zorganizowaną część przedsiębiorstwa tworzą zatem składniki będące we wzajemnych relacjach takich, by można było mówić o nich jako o zespole, a nie o zbiorze przypadkowych elementów, których jedyną cechą wspólną jest własność jednego podmiotu gospodarczego. Część przedsiębiorstwa nie jest sumą poszczególnych składników, przy pomocy których będzie można prowadzić odrębny zakład, lecz zorganizowanym zespołem tych składników, przy czym punktem odniesienia jest tutaj rola, jaką składniki majątkowe odgrywają w funkcjonowaniu przedsiębiorstwa.

Biorąc pod uwagę wyjaśnienia organu podatkowego można uznać, że przez zorganizowaną część przedsiębiorstwa rozumie się tę część przedsiębiorstwa, która jest przede wszystkim wyodrębniona organizacyjnie, ale także posiada samodzielność finansową.

Tak więc przekazanie małżonkowi części firmy w postaci sklepu (z towarem, koncesjami, pracownikami) można uznać za transakcję zbycia zorganizowanej części przedsiębiorstwa, która nie podlega opodatkowaniu VAT na mocy art. 6 pkt 1 ustawy o VAT.

Kiedy obowiązek korekty?
Przy przekazaniu zorganizowanej części przedsiębiorstwa należy dodatkowo pamiętać, że w art. 91 ust. 9 ustawy o VAT wskazano, iż w przypadku transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części korekta kwoty podatku naliczonego określona w art. 91 ust. 1-8 ustawy jest dokonywana przez nabywcę. Zatem przyjmujący zorganizowaną część przedsiębiorstwa przejmuje na siebie prawa i obowiązki przekazującego w zakresie korekty podatku VAT odliczonego, jeżeli w wyniku tego przekazania uległo zmianie przeznaczenie otrzymanych przez nabywcę składników majątkowych. Szczególnie dotyczy to sytuacji, gdy będą one użytkowane przez nabywcę do wykonywania czynności zwolnionych z podatku VAT.

Dla bytu zorganizowanej części przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 2 pkt 27e ustawy o VAT konieczny jest organizacyjnie i finansowo wyodrębniony w istniejącym przedsiębiorstwie zespół składników materialnych i niematerialnych, w tym zobowiązania, przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych, który zarazem mógłby stanowić niezależne przedsiębiorstwo samodzielnie realizujące te zadania. Oznacza to, że zespół ten nie musi obejmować działów obsługujących przedsiębiorstwo pod względem niematerialnym, w zakresie obsługi kadrowej, informatycznej i finansowej, które nie są niezbędne do realizacji, przez zespół tak wyodrębnionych składników majątkowych, jego określonych zadań gospodarczych.
Wyrok NSA z dnia 27 września 2011 r., sygn. akt I FSK 1383/10.

Podstawa prawna
Ustawa z dnia 11.03.2004 r. o VAT (Dz. U. z 2011 r. nr 177, poz. 1054)


Wydawnictwo Podatkowe GOFIN – wydawca czasopism, Gazety Podatkowej i serwisów internetowych dostarczających specjalistycznej wiedzy z zakresu podatków, rachunkowości, ubezpieczeń i prawa pracy.