Korzyść majątkowa jako przychód podatkowy

Przeczytaj także: Sprzedaż nieruchomości: powstanie przychodu

Trzeba bowiem mieć na uwadze, iż w art. 12 ust. 1 UPDOP znajduje się jedynie przykładowy katalog przychodów opodatkowanych podatkiem dochodowym od osób prawnych. Na powyższe wskazuje użyte przez ustawodawcę podatkowego sformułowanie „przychodami są w szczególności”. Z opisywanych względów, w celu ustalenia pojęcia przychodu opodatkowanego PDOP należały odwołać się do dosyć bogatego w tym zakresie orzecznictwa sądowego, jak również doktryny prawa podatkowego.

W tym miejscu warto zwrócić uwagę na wyrok NSA z 13 lipca 2010 r. (sygn. akt II FSK 455/09), w którym stwierdzono, że „ustawodawca nie sformułował wymogu, aby przychodem były tylko wymienione w art. 12 pożytki, które są wprost wynikiem realizacji celu działalności gospodarczej osoby prawnej. Wszelkie zatem wpłaty pieniężne, o ile spełniają inne wymagania podane w rozdziale 2 tej ustawy, mogą być uznane za przychód osoby prawnej. W szczególności ust. 4 cytowanego artykułu zawiera listę pożytków, które nie mogą być zaliczone do przychodów. Należy przy tym pamiętać, że norma prawna zawarta w art. 12 ust. 4 u.p.d.o.p. tworzy zamknięty katalog, którego zakres nie podlega rozszerzeniu czy też zwężeniu poprzez stosowanie analogii czy wykładni rozszerzającej.”

Zasadniczo o zaliczeniu danego przysporzenia majątkowego do przychodów danej osoby prawnej decyduje definitywny charakter tego przysporzenia w tym sensie, że w sposób ostateczny faktycznie powiększa ono aktywa tej osoby prawnej. W myśl wyroku NSA w Warszawie z 27 listopada 2003 r. (sygn. akt III SA 3382/02) stwierdzono, iż "(...) do przychodów zaliczyć można tylko takie wartości, które określają definitywny przyrost majątku podatnika.” Jednocześnie o uznaniu danego przysporzenia jako przychodu nie decyduje to, iż nie znalazło się ono w katalogu wartości niezaliczonych przez ustawodawcę do przychodów podatkowych (art. 12 ust. 4 UPDOP). Na powyższe uwagę zwrócił NSA w wyroku z dnia 14 maja 1998 r. (sygn. akt SA/Sz 1305/97), w którym stwierdzono, iż: "(...) z istoty podatku dochodowego wynika, że jest on ciężarem publicznoprawnym od przyrostu majątkowego (dochodu), a zatem przychodem - jako źródłem dochodu - jest tylko ta wartość, która wchodząc do majątku podatnika, może powiększyć jego aktywa. Otrzymanymi pieniędzmi lub wartościami pieniężnymi są zatem w rozumieniu art. 12 ust. 1 pkt 1 omawianej ustawy tylko takie wartości, które powiększają aktywa majątkowe podatnika, a więc takie, którymi może on rozporządzać jak własnymi".

Z kolei w wyroku NSA z dnia 1 września 2005 r. (sygn. akt FSK 2596/04) uznano, że "ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych wiąże obowiązek podatkowy z osiągnięciem dochodu bez względu na rodzaj źródeł przychodów, z jakich dochód ten został osiągnięty (art. 7). Źródła przychodów określa ogólnie w art. 12 ust. 1-3, wymieniając wśród nich m.in. nieodpłatne świadczenia. Natomiast art. 12 ust. 4 ustawy określa w sposób wyczerpujący, co nie jest przychodem w rozumieniu ustawy. A contrario wszelkie inne przychody niż określone w art. 12 ust. 4, powodujące przysporzenie aktywów spółki, należy uznać za przychód powodujący powstanie obowiązku podatkowego. "

Fakt zawarcia umowy nieważnej na gruncie prawa cywilnego nie oznacza, że ewentualne przychody z niej wynikające nie podlegają ustawie podatkowej, bowiem jeżeli przyczyna nieważności umowy nie tkwi w istocie zachowania się (czynności) podatnika, z którego wynikają przychody, korzyść otrzymana w wyniku wykonania nieważnej umowy może zostać uznana za przychód podatkowy. (tak orzekano m. in. w wyroku WSA w Warszawie z dnia 15 lutego 2008 r., sygn. akt III SA/Wa 927/07, wyroku WSA w Łodzi z dnia 26 stycznia 2010 r., sygn. akt I SA/Łd 655/09, czy wyroku NSA z dnia 15 stycznia 2008 r., sygn. akt II FSK 1578/06).

Natomiast w wyroku WSA w Lublinie z dnia 16 września 2011 r. (sygn. akt I SA/Lu 186/11) stwierdzono, że „wprawdzie autonomia prawa podatkowego nie ma charakteru bezwzględnego (por. wyrok NSA z 12 stycznia 2007 r., sygn. akt II FSK 126/06), ale równocześnie podkreśla, iż w doktrynie tego zagadnienia wskazuje się, że wyodrębnienie prawa podatkowego jako osobnej gałęzi prawa oznacza akceptację jego autonomii względem innych gałęzi prawa (zob. M. Zirk- Sadowski, Problem autonomii prawa podatkowego w orzecznictwie NSA "Przegląd Orzecznictwa Podatkowego " nr 2/2004 s. 113-114.). Przy uwzględnieniu tej zasady znajdzie uzasadnienie teza, że wszędzie tam, gdzie dana kwestia jest przez to prawo regulowana, nie zachodzi ani potrzeba, ani też nie ma podstaw do sięgania do regulacji prawa cywilnego czy gospodarczego (op. cit. s. 117).”