Spółka cywilna: zmiana wspólnika a podatek dochodowy

Przeczytaj także: Wystąpienie ze spółki cywilnej a podatek dochodowy

Rozliczenie dochodu z działalności prowadzonej w formie spółki cywilnej
Na gruncie przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych podatnikiem podatku dochodowego jest osoba fizyczna będąca wspólnikiem spółki cywilnej, a nie ta spółka.

Zgodnie z postanowieniami art. 8 ust. 1-2 updof, zarówno przychody, jak i koszty uzyskania przychodów z tytułu udziału w spółce cywilnej, u każdego wspólnika ustala się proporcjonalnie do jego prawa do udziału w zysku spółki.

Na podstawie zapisów dokonywanych w prowadzonej przez spółkę cywilną podatkowej księdze przychodów i rozchodów (albo w księgach rachunkowych) - każdy ze wspólników z osobna oblicza swój dochód jako nadwyżkę przypadającej na niego (proporcjonalnie do jego prawa do udziału w zysku) kwoty przychodów nad kosztami ich uzyskania (obliczonymi z zachowaniem tej samej proporcji). Od tak obliczonego dochodu każdy ze wspólników samodzielnie opłaca podatek (w ciągu roku zaliczki na podatek).

Oznacza to, że każda zmiana proporcji praw do udziału w zysku spółki cywilnej powinna być odpowiednio uwzględniona w rozliczeniu podatku dochodowego jej poszczególnych wspólników.

Z pytania wynika, że jeden ze wspólników wystąpi ze spółki cywilnej na koniec 2011 r. (zakładamy zatem, że nastąpi to 31 grudnia 2011 r.), a dzień wcześniej (tj. 30 grudnia 2011 r.) przystąpi do tej spółki nowy wspólnik.

W takiej sytuacji przychody i koszty uzyskania przychodów poszczególnych wspólników spółki cywilnej (a w rezultacie ich dochód) powinny być ustalone na podstawie zapisów dokonanych w podatkowej księdze przychodów i rozchodów (albo w księgach rachunkowych):

• za okres od 1 stycznia 2011 r. do 29 grudnia 2011 r. (tj. do dnia poprzedzającego przystąpienie nowego wspólnika), proporcjonalnie do prawa do udziału w zysku przysługującego każdemu ze wspólników - zgodnie z dotychczasową umową spółki,
• za okres od 30 grudnia 2011 r. do 31 grudnia 2011 r. z uwzględnieniem proporcji praw do udziału w zysku przysługujących każdemu ze wspólników - wynikającej z umowy spółki zmienionej w związku z przystąpieniem nowego wspólnika,
• za okres od 1 stycznia 2012 r., z uwzględnieniem proporcji praw do udziału w zysku przysługujących każdemu ze wspólników - wynikającej z umowy spółki zmienionej w związku z wystąpieniem jednego z dotychczasowych wspólników.

Trzeba przy tym zauważyć, że jeżeli spółka cywilna prowadzi podatkową księgę przychodów i rozchodów, to w razie zmiany wspólnika lub zmiany proporcji udziałów, powstaje obowiązek sporządzenia i wpisania do tej księgi spisu z natury, zgodnie z przepisami § 27-29 rozporządzenia Ministra Finansów z 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (Dz. U. nr 152, poz. 1475 ze zm.) oraz rozliczenia dochodów wspólników odpowiednio z uwzględnieniem różnic remanentowych, o których mowa w art. 24 ust. 2 updof.

O zamiarze sporządzenia spisu z natury w innym terminie niż na dzień 1 stycznia lub 31 grudnia - podatnicy powinni zawiadomić w formie pisemnej właściwego naczelnika urzędu skarbowego w terminie co najmniej 7 dni przed datą sporządzenia tego spisu.

Należności przysługujące wspólnikowi występującemu ze spółki cywilnej
Zgodnie z art. 871 Kodeksu cywilnego, wspólnikowi występującemu ze spółki zwraca się w naturze rzeczy, które wniósł on do spółki tylko do używania oraz wypłaca się w pieniądzu wartość jego wkładu oznaczoną w umowie spółki, a w braku takiego oznaczenia - wartość, którą wkład ten miał w chwili jego wniesienia do spółki. Ponadto wypłaca się występującemu wspólnikowi w pieniądzu taką część wartości wspólnego majątku pozostałego po odliczeniu wartości wkładów wszystkich wspólników, jaka odpowiada stosunkowi, w którym występujący wspólnik uczestniczył w zyskach spółki.