Podatek od spadku: czysta wartość

Przeczytaj także: Podatek od spadku: jak opodatkować nieruchomość?

Zasady dotyczące ustalania podstawy opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn zostały określone w art. 7 ustawy o spadkach i darowiznach.

Stosownie do treści art. 7 ust. 1 ustawy o podatkach i darowiznach podstawę opodatkowania stanowi wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów (tzw. czysta wartość), ustalona według stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego. Należy jednak pamiętać, że jeżeli przed dokonaniem wymiaru podatku nastąpi ubytek rzeczy spowodowany siłą wyższą, do ustalenia wartości przyjmuje się stan rzeczy w dniu dokonania wymiaru, a odszkodowanie za ubytek należne z tytułu ubezpieczenia wlicza się do podstawy wymiaru.

Na podstawie cytowanej regulacji prawnej rozbieżności między dniem ustalenia stanu rzeczy a dniem powstania obowiązku podatkowego pojawią się przy:

1. nabyciu spadku wskutek dziedziczenia,
2. nabyciu zachowku,
3. nabyciu wskutek zasiedzenia.

Trzeba jednak pamiętać, że jedynie ubytek rzeczy spowodowany siłą wyższą przesuwa datę ustalenia stanu rzeczy z dnia nabycia na dzień wymiaru. Siła wyższa nie została w zdefiniowana w przepisach, stąd bazując na orzecznictwie sądowym należałoby wskazać, że j jest to zdarzenie pochodzące z zewnątrz i nadzwyczajne, a więc występujące tak gwałtownie lub niespodziewanie, że niemożliwe jest zapobieżenie mu środkami normalnie używanymi w tym celu.

Określając tzw. czystą wartość po ustaleniu wartości nabytych rzeczy oraz praw należy ją pomniejszyć o długi i ciężary obciążające nabywcę. Natomiast pod pojęciem długu należy rozumieć zobowiązanie do ustalonych świadczeń pieniężnych lub w naturze. Długiem są zatem wszelkie roszczenia pieniężne, roszczenia cywilnoprawne związane z przedmiotem darowizny lub spadku, łącznie z roszczeniami obdarowanego lub spadkobiercy z tytułu poczynionych przez niego nakładów na przedmiot darowizny lub spadku.

Z kolei w myśl art. 7 ust. 1 UoPSD ciężarem jest inne niż dług obciążenie nabytej rzeczy lub prawa, które w chwili nabycia zmniejsza jego rynkową wartość.

W tym miejscu należy zaznaczyć, że niektóre długi i ciężary spadkowe zostały określone w art. 922 § 3 KC, a należą do nich w szczególności:

1. koszty pogrzebu spadkodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom przyjętym w danym środowisku,
2. obowiązek zaspokojenia roszczeń o zachowek,
3. obowiązek wykonania zapisów i poleceń,
4. niektóre koszty postępowania spadkowego - koszty zabezpieczenia spadku, ogłoszenia testamentu oraz koszty spisu inwentarza,
5. koszty zarządu majątkiem spadkowym oraz
6. wynagrodzenie wykonawcy testamentu i kuratora spadku.

Do ciężarów spadku należą także inne obciążenia, jakie ustawa nałożyła na spadkobierców. Chociażby na mocy art. 923 KC, małżonek i inne osoby bliskie spadkodawcy, które mieszkały z nim do dnia jego śmierci, a nie są spadkobiercami, są uprawnione do korzystania w ciągu trzech miesięcy od otwarcia spadku z mieszkania i urządzenia domowego w zakresie dotychczasowym.

Do długów spadku należy także obowiązek określony w art. 939 KC. W myśl tego przepisu małżonek może żądać ze spadku ponad swój udział spadkowy przedmiotów urządzenia domowego, z których za życia spadkodawcy korzystał wspólnie z nim lub wyłącznie sam. Uprawnienie to nie przysługuje jednak małżonkowi, jeżeli wspólne pożycie małżonków ustało za życia spadkodawcy, jak również małżonkowi, który dziedziczy na podstawie testamentu. Obowiązek ten obciąża spadkobierców ustawowych (poza zstępnymi spadkodawcy, którzy mieszkali ze zmarłym do dnia jego śmierci) dziedziczących wraz z małżonkiem (np. rodzice, rodzeństwo lub dzieci mieszkające oddzielnie).