Wniesienie aportu do spółki - skutki w VAT

Przeczytaj także: Stawka VAT na aport towaru i środka trwałego

1. Zasady opodatkowania wniesienia aportu

Zasady opodatkowania wnoszenia aportem składników majątku do spółek w trakcie obowiązywania przepisów ustawy o VAT ulegały zmianom. Początkowo wnoszenie aportem poszczególnych składników majątku do spółek prawa handlowego i cywilnego traktowane było jako czynność zwolniona z VAT na mocy przepisu rozporządzenia wykonawczego do ww. ustawy. Równocześnie obowiązywał zapis ustawowy, na mocy którego dostawa (w tym również w formie wniesienia aportem) całego przedsiębiorstwa wyłączona była poza zakres działania ustawy o VAT.

Powodowało to szereg komplikacji związanych przede wszystkim z narzucanym przez organy podatkowe obowiązkiem korekty odliczonego VAT, w sytuacji gdy aport stanowiły poszczególne składniki majątku, a wnoszącym aport był czynny podatnik, który uprzednio używał towarów będących przedmiotem aportu do czynności opodatkowanych.

Długotrwałe spory zakończyła nowelizacja przepisów. Z dniem 1 grudnia 2008 r. z rozporządzenia wykonawczego usunięto zapis zwalniający aporty z opodatkowania. Tym samym w praktyce podatnicy wnoszący aporty mogą mieć do czynienia z następującymi przypadkami, które wywołać mogą różne skutki podatkowe:

• wniesienie aportem całego przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części - korzystające z wyłączenia z opodatkowania na mocy art. 6 pkt 1 ustawy o VAT,
• wniesienie aportem poszczególnych składników majątku przedsiębiorstwa, która to czynność w zależności od okoliczności faktycznych może podlegać opodatkowaniu VAT lub korzystać ze zwolnienia z tego podatku.

2. Wniesienie aportem przedsiębiorstwa

VAT należny
Ustawa o VAT nie definiuje pojęcia "przedsiębiorstwo", dlatego też dla celów VAT należy posiłkować się definicją zawartą w art. 55¹ ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. nr 16, poz. 93 ze zm.).

W myśl tego przepisu, przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej. Obejmuje ono w szczególności:

• oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwę przedsiębiorstwa),
• własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości,
• prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nich wynikające z innych stosunków prawnych,
• wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne,
• koncesje, licencje i zezwolenia,
• patenty i inne prawa własności przemysłowej,
• majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne,
• tajemnice przedsiębiorstwa,
• księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Definicja ta budzi w praktyce szereg wątpliwości, odnoszących się przede wszystkim do zamieszczonego w niej katalogu składników przedsiębiorstwa, a mianowicie, czy ma on charakter zamknięty, czy też jedynie przykładowy. Sformułowanie zawarte w zacytowanym art. 55¹ K.c. "obejmuje ono w szczególności", pozwala uznać, że definicja wymienia tylko przykładowe elementy przedsiębiorstwa. W rezultacie, w konkretnym stanie faktycznym, przedsiębiorstwo może obejmować także inne, niewymienione w tym przepisie składniki, jak również może składać się z niektórych tylko elementów wyliczenia zawartego w art. 55¹ K.c.

Potwierdza to treść art. 55² K.c., w myśl którego czynność prawna mająca za przedmiot przedsiębiorstwo obejmuje wszystko, co wchodzi w skład przedsiębiorstwa, chyba że co innego wynika z treści czynności prawnej albo z przepisów szczególnych.

Wymienione powyżej składniki materialne i niematerialne wchodzące w skład przedsiębiorstwa powinny pozostawać ze sobą we wzajemnych relacjach w ten sposób, iż można mówić o nich, jako o zespole, a nie zbiorze pewnych elementów. Istotne jest więc, aby w zbywanym przedsiębiorstwie zachowane zostały funkcjonalne związki pomiędzy poszczególnymi składnikami, tak aby przekazana masa mogła posłużyć kontynuowaniu określonej działalności gospodarczej.

Definicja "zorganizowanej części przedsiębiorstwa" określona jest od 1 grudnia 2008 r. w art. 2 pkt 27e ustawy o VAT. W myśl tego przepisu - zorganizowana część przedsiębiorstwa - to organizacyjnie i finansowo wyodrębniony w istniejącym przedsiębiorstwie zespół składników materialnych i niematerialnych, w tym zobowiązania, przeznaczony do realizacji określonych zadań gospodarczych, który zarazem mógłby stanowić niezależne przedsiębiorstwo samodzielnie realizujące te zadania.

Uwaga
Jeżeli przedmiotem aportu jest przedsiębiorstwo jako całość lub jego zorganizowana część, wówczas czynność ta pozostaje całkowicie poza zakresem działania ustawy o VAT.

W związku z tym podatnik wnoszący aportem całe przedsiębiorstwo nie ma obowiązku:

• rejestrować tego zdarzenia gospodarczego w ewidencjach VAT,
• wykazywać podatku należnego tytułu tej czynności,
• korygować odliczonego (lub nieodliczonego) uprzednio podatku od towarów stanowiących składniki przedsiębiorstwa.

VAT naliczony
Istotny jest ostatni z ww. punktów. Podatnik wnoszący aport dokonywał zakupów towarów opodatkowanych. W zależności od tego czy był czynnym podatnikiem VAT, czy też korzystał ze zwolnienia z tego podatku, a także od tego jaki był charakter prowadzonej działalności (działalność jednorodna jeśli chodzi o prawo do odliczania podatku naliczonego czy też działalność mieszana): miał prawo do odliczenia VAT w całości, nie miał takiego prawa w ogóle lub też miał prawo do odliczania części podatku. Jak już zaznaczono, w chwili wniesienia aportem przedsiębiorstwa na podatniku tym nie ciąży obowiązek dokonywania jakichkolwiek korekt w zakresie podatku naliczonego. Obowiązki te spoczną natomiast na spółce, do której wniesiono aportem przedsiębiorstwo. Z art. 91 ust. 9 ustawy o VAT wynika bowiem, iż w przypadku wniesienia aportem przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części, na nabywcę przeniesiony jest obowiązek dokonywania stosownych korekt, o których mowa w art. 91 ust. 1-8 ustawy o VAT.