Wystąpienie ze spółki cywilnej a podatek dochodowy

Przeczytaj także: Spółka cywilna: wystąpienie a przychód podatkowy

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

W październiku 2008 r. wnioskodawczyni wystąpiła ze spółki cywilnej, której była wspólnikiem od 1998 r. W związku z tym otrzymała kwotę pieniężną – wypłatę równowartości udziału – na którą składał się zwrot wniesionego do spółki wkładu pieniężnego i wypłaty udziału z majątku spółki (tj. określoną w pieniądzu wartość wspólnego majątku pozostałego po odliczeniu wartości wkładów wszystkich wspólników, odpowiadającą stosunkowi, w którym jako występujący wspólnik wnioskodawczyni uczestniczyła w zyskach spółki), pochodzącego z opodatkowanego wcześniej dochodu spółki. Powstała wątpliwość, czy w takim przypadku należy od otrzymanych należności zapłacić podatek? Organ podatkowy, uwzględniając rozstrzygnięcie zawarte w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 6 listopada 2009 r. sygn. akt I SA/Po 617/09 oraz w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 14 czerwca 2011 r., sygn. akt II FSK 325/10, w przedmiotowej sprawie zajął następujące stanowisko:

„(…) Zgodnie z treścią art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 ze zm.) przychody z udziału w spółce niebędącej osobą prawną u każdego podatnika określa się proporcjonalnie do jego prawa w udziale w zysku. Z kolei w myśl art. 9 ust. 1 ww. ustawy - wyrażającego podstawową zasadą podatku dochodowego od osób fizycznych, tj. zasadę powszechności opodatkowania - opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów ustawy Ordynacja podatkowa zaniechano poboru podatku. Innymi słowy, przedmiotem opodatkowania podatkiem dochodowym jest dochód bez względu na rodzaj źródeł przychodów, z jakich ten dochód został osiągnięty, w szczególnych przypadkach w ustawie przewidzianych przedmiotem opodatkowania jest przychód. Dochodem jest nadwyżka sumy przychodów nad kosztami ich uzyskania, osiągnięta w roku podatkowym.

Ponadto, z treści powołanego art. 8 ust. 1 analizowanej ustawy wynika, że spółka cywilna nie posiada podmiotowości w zakresie podatku dochodowego, podatnikiem tegoż podatku jest wspólnik, który uwzględnia w rozliczeniu podatku dochodowego przychody oraz koszty ich uzyskania generowane przez spółkę cywilną w proporcji, w jakiej partycypuje w jej zyskach na podstawie umowy spółki.

W konsekwencji, kluczowe dla badanej sprawy – jak stwierdził Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 6 listopada 2009 r. sygn. akt I SA/Po 617/09 – są regulacje ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) odnoszące się do spółki cywilnej. W szczególności przepisy art. 863 § 1, 871 § 2 i 875 § 1 Kodeksu cywilnego, z których wynika, że w spółce cywilnej mamy do czynienia z majątkiem wspólnym wspólników, przy czym każdy ze wspólników jest współwłaścicielem tego majątku do niepodzielnej ręki. Majątkiem wspólnym wspólników są zarówno wniesione wkłady, jak i majątek nabyty w czasie trwania spółki oraz zysk przez spółkę wypracowany. Zgodnie z art. 871 Kodeksu cywilnego wspólnikowi występującemu ze spółki zwraca się w naturze rzeczy, które wniósł do spółki do używania, oraz wypłaca się w pieniądzu wartość jego wkładu oznaczoną w umowie spółki, a w braku takiego oznaczenia - wartość, którą ten miał w chwili wniesienia. Nie ulega zwrotowi wartość wkładu polegającego na świadczeniu usług albo na używaniu przez spółkę rzeczy należących do wspólnika. Ponadto wypłaca się występującemu wspólnikowi w pieniądzu taką część wartości wspólnego majątku pozostałego po odliczeniu wartości wkładów wszystkich wspólników, jaka odpowiada stosunkowi, w którym występujący wspólnik uczestniczył w zyskach spółki.

Na tle powyższego zauważyć należy, że zysk spółki jest niczym innym jak wcześniej wypracowanym dochodem spółki, który sukcesywnie był opodatkowany przez wspólników spółki proporcjonalnie do udziałów. W przypadku wystąpienia wspólnika ze spółki cywilnej mamy do czynienia z podziałem majątku wspólnego, a nie z osiągnięciem dochodu. Jest to forma zniesienia współwłasności łącznej. Nie można w tej sytuacji - jak zauważył Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w ww. wyroku - mówić o jakimkolwiek przysporzeniu po stronie występującego ze spółki wspólnika, a jedynie wypłaty tego co w czasie trwania spółki było również jego własnością. Z treści art. 21 ust. 1 pkt 50 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych stanowiącego, że wolne od podatku dochodowego są przychody otrzymane w związku ze zwrotem udziałów lub wkładów do spółki osobowej, nie wynika, że wszystkie należności wypłacane występującemu ze spółki cywilnej wspólnikowi ponad wniesiony wkład podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Należy bowiem brać pod uwagę istotę podatku dochodowego wyrażoną w ustawie o podatku dochodowym.

W związku z powyższym stwierdzić należy – co zostało potwierdzone również w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 6 listopada 2009 r. sygn. akt I SA/Po 617/09 oraz w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 14 czerwca 2011 r., sygn. akt II FSK 325/10 – że wystąpienie wspólnika ze spółki i wiążący się z tym faktem zwrot przypadającego temu wspólnikowi majątku spółki nie skutkuje powstaniem u niego przychodu podlegającego opodatkowaniu. Zobowiązanie występującego ze spółki wspólnika do uiszczenia podatku dochodowego od spłaty udziału w majątku spółki oznaczałoby opodatkowanie już wcześniej opodatkowanego majątku. (…)”

Pełną treść interpretacji można przeczytać na stronie Ministerstwa Finansów