Umowa zlecenie a o pracę: podatkowe skutki błędów

Przeczytaj także: Umowa zlecenie: progi podatkowe a zaliczka na podatek

Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Tak mówi art. 22 §1 Kodeksu pracy.

Przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. O tym z kolei mówi art. 734 §1 Kodeksu cywilnego.

Jak łatwo zauważyć, w przypadku stosunku pracy ustawodawca dokonał większej precyzji w zakresie określenia, kiedy mamy z nim do czynienia. Pomiędzy pracodawcami/zleceniodawcami a pracownikami/zleceniobiorcami często dochodzi do sporu, z jaką umową mają do czynienia: o pracę czy też zlecenia. Spory takie z reguły znajdują swój finał w sądzie. Wszystko to dlatego, że umowa o pracę wiąże się z większymi przywilejami po stronie pracownika i większymi obowiązkami po stronie pracodawcy, aniżeli ma to miejsce w przypadku umowy zlecenia.

Jednakże sprawy w tym zakresie są wszczynane nie tylko na wniosek powyższych stron. Często rodzaj umowy kwestionuje także ZUS, co z kolei jest spowodowane zmianą wysokości (zaniżenia) składek, które winny być do tego organu przekazane od wypłaconego wynagrodzenia.

Należy jednak pamiętać, że zmiana kwalifikacji umowy zlecenia na umowę o pracę (bo z takimi mamy do czynienia najczęściej) ma istotne znaczenie także w zakresie objętym ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej updof). Dlaczego?

Otóż wymienione w art. 10 ust. 1 updof źródła przychodów wskazują odrębnie:

• stosunek służbowy, stosunek pracy, w tym spółdzielczy stosunek pracy, członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, pracę nakładczą, oraz
• działalność wykonywaną osobiście

Za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych (art. 12 ust. 1 updof).

Z kolei w ramach źródła przychodów z działalności wykonywanej osobiście znalazły się m.in. przychody z tytułu wykonywania usług na podstawie umowy zlecenia uzyskiwane wyłącznie od osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej oraz jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej - z wyjątkiem przychodów uzyskanych na podstawie umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej (art. 13 pkt 8 lit. a) updof).

Nieprawidłowe zakwalifikowanie źródła przychodu powoduje, że płatnik musi m.in. określić, czy wskutek popełnionego błędu nie doszło do zaniżenia lub zawyżenia zaliczki na podatek dochodowy.

Różne będą tutaj bowiem przede wszystkim koszty uzyskania przychodu. W przypadku umowy o pracę te są co do zasady określone w wysokości zryczałtowanej (wynoszą miesięcznie 111,25 zł lub 139,06 zł), zaś w przypadku umowy zlecenia są one obliczane w wysokości 20% uzyskanego przychodu (pomniejszonego o potrącone przez płatnika w danym miesiącu składki na ubezpieczenie społeczne, których podstawę obliczenia stanowi ten przychód).

Ponadto w przypadku umowy o pracę, gdy podstawa opodatkowania przekroczy górny limit pierwszego progu podatkowego, pracodawca jest zobligowany do ustalania zaliczki na podatek wg wyższej stawki (tj. 32%), zaś w przypadku umowy zlecenia co do zasady obowiązuje jedna stawka, czyli 18%. Podczas ustalania zaliczki na podatek od wynagrodzenia z tytułu umowy zlecenia nie uwzględnia się ponadto kwoty zmniejszającej podatek, która może być brana pod uwagę przy zaliczce od wynagrodzenia z tytułu umowy o pracę.

Powyższe czynniki powodują z reguły, że w przypadku przekwalifikowania danej umowy ze zlecenia na stosunek pracy, wpłacona na rzecz fiskusa zaliczka na podatek z reguły jest niższa, aniżeli winna być. Płatnik, jako podmiot ponoszący odpowiedzialność za niepobraną bądź pobraną w zaniżonej wysokości zaliczkę, powinien w takiej sytuacji pobrać należną kwotę z dochodu podatnika i wpłacić ją fiskusowi. Konieczne tutaj jest oczywiście także zapłacenie odsetek za zwłokę.

Płatnik musi przy tym pamiętać, że jeżeli powyższe zmiany nastąpiły po sporządzeniu i złożeniu przez niego deklaracji PIT-4R oraz informacji PIT-11, konieczne jest skorygowanie także i ich (nie tylko w zakresie wykazanych kwot, ale także ich przyporządkowania do prawidłowego źródła przychodów).