Nieściągalne wierzytelności: koszty podatkowe

Przeczytaj także: Zapłata wierzytelności nieściągalnej uznanej za koszty podatkowe

1. W związku z wielomiesięcznym zaleganiem przez kontrahenta z płatnościami za dostarczony towar i brakiem reakcji na wezwania do zapłaty, skierowałem sprawę do sądu. Czy sam fakt wystąpienia na drogę sądową wystarcza do zaliczenia w ciężar kosztów firmowych niezapłaconych należności, jako wierzytelności nieściągalnych?

NIE. Wierzyciel, próbujący wyegzekwować należności na drodze sądowej, może uzyskać postanowienie o nieściągalności. Jednak sam wyrok zasądzający wierzytelność nie powoduje jeszcze uznania jej za nieściągalną. W momencie gdy wierzytelność zostanie zasądzona prawomocnym wyrokiem, trzeba wystąpić do sądu o nadanie wyrokowi klauzuli wykonalności, a następnie złożyć do komornika sądowego wniosek o wszczęcie egzekucji i dołączyć do niego tytuł wykonawczy.

Podobnie samo skierowanie wierzytelności do egzekucji nie przesądza o możliwości zaliczenia jej do kosztów podatkowych. Nieściągalność wierzytelności zostanie uprawdopodobniona dla celów podatkowych dopiero po zakończeniu postępowania egzekucyjnego i wydaniu postanowienia, z którego będzie wynikać, że dłużnik nie posiada majątku mogącego zaspokoić roszczenie wierzyciela. Gdy podatnik otrzyma takie postanowienie (uznane przez wierzyciela jako odpowiadające stanowi faktycznemu), uważane dla celów podatkowych za postanowienie o nieściągalności, może zaliczyć wierzytelność do kosztów uzyskania przychodów (art. 23 ust. 1 pkt 20 w związku z art. 23 ust. 2 pkt 1 ustawy o pdof).

Dysponowanie postanowieniem o nieściągalności części wierzytelności jest wystarczającym dowodem na nieściągalność całej jej wartości, a w konsekwencji możliwość zaliczenia jej w całości w ciężar kosztów podatkowych. Natomiast gdy przedsiębiorca posiada kilka wymagalnych wierzytelności wobec tego samego dłużnika, dla celów podatkowych powinien nieściągalność każdej z nich udokumentować osobno. Potwierdza to m.in. NSA w wyroku z dnia 9.01.2009 r., sygn. akt II FSK 1754/07 oraz WSA w Szczecinie w wyroku z dnia 6.05.2011 r., sygn. akt I SA/Sz 132/11. Orzeczenia te wskazują na konieczność dokumentowania każdej nieściągalnej wierzytelności postanowieniem organu egzekucyjnego. Tym samym, zdaniem sądów, udokumentowanie nieściągalności jednej z wierzytelności nie pozwala na uznanie pozostałych za nieściągalne i zaliczenie ich do kosztów podatkowych.

2. Opłacam ryczałt ewidencjonowany. Nieściągalność wierzytelności od dwóch moich kontrahentów udokumentowałem protokołem, który potwierdza, że koszty procesowe i egzekucyjne związane z jej dochodzeniem będą wyższe od kwoty wierzytelności. Czy w tej sytuacji mogę w jakiś sposób rozliczyć ją w przychodach z działalności?

Podatnik opłacający tzw. ryczałt ewidencjonowany nie ma możliwości pomniejszania przychodów o wartość nieściągalnej wierzytelności.

Jeżeli nieściągalność wierzytelności została udokumentowana sporządzonym przez podatnika protokołem, z którego wynika, że koszty procesowe i egzekucyjne związane z jej dochodzeniem będą równe lub wyższe od kwoty wierzytelności, dla celów podatkowych uznaje się ją za nieściągalną (art. 23 ust. 1 pkt 20 i ust. 2 ustawy o pdof). W efekcie podatnik może ją zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów, ale wyłącznie w sytuacji, gdy wcześniej została zarachowana jako przychód należny.

Niestety, wskazane uregulowania nie mają zastosowania do ryczałtowców z tego powodu, że podatek w formie ryczałtu ewidencjonowanego opłacają oni od przychodów, których nie pomniejsza się o koszty uzyskania. Takie rozwiązanie wprowadził ustawodawca zapisem art. 12 ust. 2 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym…

3. Spółka z o.o. nie mogąc skutecznie wyegzekwować czterech wierzytelności o znacznej wartości, sprzedała je firmie windykacyjnej. Na sprzedaży tej poniosła stratę. Czy jej wartość będzie dla niej stanowić koszt podatkowy?

Nie zawsze strata z tytułu sprzedaży wierzytelności stanowi koszt uzyskania przychodów.

Niektóre podmioty gospodarcze z racji wysokości wydatków związanych z uprawdopodobnianiem nieściągalności wierzytelności oraz przewlekłości postępowań sądowych, najszybszy i najprostszy sposób na pozbycie się problemu widzą w sprzedaży wierzytelności. Najczęściej zbywają je na rzecz specjalistycznych firm windykacyjnych. Ceną procedury wyzbycia się wierzytelności jest jednak brak możliwości odzyskania jej w pełnej kwocie. Pomimo poniesienia ewidentnej straty na takiej transakcji, nie zawsze będą mogli zaliczyć ją do kosztów uzyskania przychodów.

Zasadniczo bowiem nie uważa się za koszty uzyskania przychodów strat z odpłatnego zbycia wierzytelności. Tego typu strata będzie jednak kosztem podatkowym wówczas, gdy sprzedana wierzytelność uprzednio została zarachowana jako przychód należny (art. 16 ust. 1 pkt 39 ustawy o pdop).

Odpłatność za zbytą wierzytelność nie zwiększa przychodów, jeżeli następuje spłata należności zaliczonej wcześniej do przychodów.

Należy również pamiętać, że aby straty z tytułu odpłatnego zbycia wierzytelności, o których mowa w art. 16 ust. 1 pkt 39 ustawy o pdop, mogły być uznane za koszt podatkowy, wierzytelności te nie mogą być przedawnione. Wartość wierzytelności odpisanych jako przedawnione nie może bowiem stanowić kosztu uzyskania przychodów (art. 23 ust. 1 pkt 17 ustawy o pdof i art. 16 ust. 1 pkt 20 ustawy o pdop).

Podstawa prawna
- Ustawa z dnia 26.07.1991 r. o pdof (Dz. U. z 2010 r. nr 51, poz. 307 ze zm.)
- Ustawa z dnia 20.11.1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym… (Dz. U. nr 144, poz. 930 ze zm.)
- Ustawa z dnia 15.02.1992 r. o pdop (Dz. U. z 2011 r. nr 74, poz. 397 ze zm.)


Wydawnictwo Podatkowe GOFIN – wydawca czasopism, Gazety Podatkowej i serwisów internetowych dostarczających specjalistycznej wiedzy z zakresu podatków, rachunkowości, ubezpieczeń i prawa pracy.