Niebezpieczna ulga na złe długi?

Przeczytaj także: Ulga na złe długi - płatność ratalna

Zasady rozliczenie podatku w odniesieniu do nieściągalnych wierzytelności (tak brzmi ustawowa nazwa ulgi na złe długi) przez wierzyciela zostały określone w art. 89a ustawy o VAT, której to ust. 1 mówi, że podatnik może skorygować podatek należny z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług na terytorium kraju w przypadku wierzytelności, których nieściągalność została uprawdopodobniona. Nieściągalność wierzytelności uważa się tutaj za uprawdopodobnioną w przypadku, gdy wierzytelność nie została uregulowana w ciągu 180 dni od upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze.

Dalsze przepisy tego artykułu zawierają dodatkowe obowiązki i ograniczenia, jakie winny być spełnione, aby z ulgi tej skorzystać. Jednym z warunków koniecznych do spełnienia jest to, iż zarówno wierzyciel jak i dłużnik na dzień dokonania korekty podatku muszą być podatnikami zarejestrowanymi jako podatnicy VAT czynni.

Z powyższym nie ma większego problemu po stronie wierzyciela – ten bowiem wie, czy nadal jest czynnym podatnikiem tego podatku, czy też nie. Wydawałoby się także, że wierzyciel nie powinien mieć problemu w zakresie określenia, czy jego dłużnik także jest czynnym podatnikiem VAT. Jak zwykle jednak diabeł tkwi w szczegółach.

Art. 96 ust. 1 ustawy o VAT zobowiązuje podatników do zarejestrowania się we właściwym urzędzie skarbowym jako podatnicy VAT czynni przed dokonaniem pierwszej czynności opodatkowanej, chyba że korzystają ze zwolnienia w tym podatku (wtedy to zgłoszenie rejestracyjne jest dobrowolne a nie obowiązkowe). Ponadto w art. 96 ust. 12 ustawy o VAT ustawodawca wskazał, że jeżeli dane zawarte w zgłoszeniu rejestracyjnym ulegną zmianie, podatnik jest obowiązany zgłosić zmianę do naczelnika urzędu skarbowego w terminie 7 dni, licząc od dnia, w którym nastąpiła zmiana.

Tym samym, przy założeniu że podatnicy prawidłowo wywiązują się z ciążących na nich obowiązków, organy podatkowe mają aktualne informacje o statusie danego podmiotu (czyli m.in. czy jest on nadal czynnym podatnikiem VAT).

W art. 96 ust. 13 ustawy o VAT z kolei stoi napisane, że na wniosek zainteresowanego naczelnik urzędu skarbowego jest obowiązany potwierdzić, czy podatnik jest zarejestrowany jako podatnik VAT czynny lub zwolniony. Zainteresowanym może być zarówno sam podatnik, jak i osoba trzecia mająca interes prawny w złożeniu wniosku.

Tym samym wierzyciel, który chce skorzystać z ulgi na złe długi i nie ma pewności, czy jego dłużnik nadal jest czynnym podatnikiem VAT, powinien wystąpić do naczelnika urzędu skarbowego z wnioskiem o potwierdzenie, że dłużnik nadal jest VAT-owcem, i gdy otrzyma stosowne potwierdzenie z urzędu, może z tej ulgi skorzystać.

Należy jednak pamiętać, że zaświadczenie o statusie podatnika jest opatrzone konkretną datą i podaje status podatnika na dany dzień, która z reguły nie pokrywa się z datą skorzystania przez wierzyciela z ulgi.

Załóżmy dla przykładu, że wierzyciel postanowił skorzystać z ulgi na złe długi i wszystkie niezbędne warunki spełnia w lipcu 2011 r. W czerwcu wystąpił do urzędu skarbowego z wnioskiem o potwierdzenie, czy jego dłużnik nadal jest czynnym podatnikiem VAT. Urząd skarbowy w wydanym zaświadczeniu stwierdził, że na dzień 20 czerwca 2011 r. dłużnik jest czynnym VAT-owcem.

W związku z powyższym w deklaracji za lipiec wierzyciel skorzystał z ulgi. Niestety z dniem 1 lipca 2011 r. dłużnik przestał być czynnym podatnikiem VAT, w związku z czym wierzyciel nie miał prawa do skorzystania z ulgi. Co za tym idzie, będzie musiał on dokonać ponownej korekty deklaracji.

I tu pojawia się kolejny problem – kiedy takiej korekty dokonać? Czy winno to zostać dokonane w rozliczeniu za okres, w którym wierzyciel skorzystał z ulgi na złe długi, czy też na bieżąco w rozliczeniu za okres, w którym powziął informację, że jego dłużnik w chwili dokonania korekty nie był już czynnym podatnikiem VAT?

Przepisy nie dają odpowiedzi na to pytanie. Zapewne jednak bezpieczniejszym i wydaje się właściwszym rozwiązaniem będzie dokonanie korekty wstecz, tj. za okres, w którym z ulgi skorzystano – jako że już wtedy nie został spełniony jeden z ustawowych warunków tejże ulgi. Niestety powyższe może wiązać się z koniecznością zapłaty odsetek za zwłokę, gdy korekta taka spowoduje powstanie zaległości podatkowej.