Budownictwo mieszkaniowe: problemy w VAT

Przeczytaj także: Stawki VAT na usługi montażu

A wszystko za sprawą zmiany rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie wykonywania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług. Stare rozporządzenie (obowiązujące do końca 2010 r.) zawierało tak szeroki zakres stosowania obniżonej stawki podatku VAT przy usługach budowlanych, że właściwie podatnicy nie korzystali z definicji ustawowej.

§ 37 ówczesnego rozporządzenia mówił, że w okresie do dnia 31 grudnia 2010 r. podstawową stawkę podatku obniża się do wysokości 7 % w odniesieniu do:
1) robót budowlano-montażowych oraz remontów i robót konserwacyjnych dotyczących obiektów budownictwa mieszkaniowego, o których mowa w art. 2 pkt 12 ustawy, lub ich części, z wyłączeniem lokali użytkowych, oraz lokali mieszkalnych w budynkach niemieszkalnych sklasyfikowanych w Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych w dziale 12, a także obiektów sklasyfikowanych w Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych w klasie ex 1264 - wyłącznie budynki instytucji ochrony zdrowia świadczących usługi zakwaterowania z opieką lekarską i pielęgniarską, zwłaszcza dla ludzi starszych i niepełnosprawnych,
2) obiektów budownictwa mieszkaniowego, o których mowa w art. 2 pkt 12 ustawy, lub ich części, z wyłączeniem lokali użytkowych, oraz lokali mieszkalnych w budynkach niemieszkalnych sklasyfikowanych w Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych w dziale 12
- w zakresie, w jakim wymienione roboty i remonty, obiekty lub ich części oraz lokale nie są objęte tą stawką na podstawie art. 41 ust. 12-12c ustawy.

Tym samym do wszelkich wyżej wskazanych czynności, które nie korzystały z obniżonej stawki podatku VAT na podstawie ustawy, stosowano tę obniżoną stawkę na podstawie rozporządzenia wykonawczego.

Niestety od początku 2011 r. ustawodawca zafundował nam nowe rozporządzenie, które następnie w kwietniu 2011 r. zostało zastąpione przez kolejne, z dnia 4 kwietnia 2011 r. (dodajmy w tym miejscu, że w lipcu miała także miejsce nowelizacja tego rozporządzenia). Z tych dwóch rozporządzeń znikły zapisy będące odpowiednikiem wskazanego wyżej §37 rozporządzenia obowiązującego do końca roku 2010.

Pojawiły się w nich za to przepisy mówiące, że obniżoną stawkę podatku VAT stosuje się do robót konserwacyjnych (patrz §7 ust. 1 pkt 2 i 3 oraz ust. 2 i 3 obecnego rozporządzenia w sprawie VAT). Tym samym od 2011 r. należy kierować się co do zasady ustawowymi przesłankami uprawniającymi do stosowania obniżonej stawki podatku VAT przy czynnościach dotyczących obiektów budownictwa mieszkaniowego.

Co te zmiany powodują dla podatników wykonujących różnego rodzaju czynności na budynkach mieszkalnych? Przede wszystkim istotne ograniczenie w zakresie stosowania obniżonej (do 8%) stawki podatku VAT przy tego typu usługach oraz problemy interpretacyjne.
Przepisy ustawy VAT w pewnym stopniu wyłączają bowiem część budownictwa mieszkaniowego spod zakresu społecznego programu budownictwa mieszkaniowego. Art. 41 ust. 12b ustawy o VAT mówi tutaj, że do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym nie zalicza się:
1) budynków mieszkalnych jednorodzinnych, których powierzchnia użytkowa przekracza 300 m²;
2) lokali mieszkalnych, których powierzchnia użytkowa przekracza 150 m².

Art. 42 ust. 12c ustawy o VAT doprecyzowuje powyższe wskazując, że w przypadku budownictwa mieszkaniowego o powierzchni przekraczającej powyższe limity, 8-procentową stawkę podatku stosuje się tylko do części podstawy opodatkowania odpowiadającej udziałowi powierzchni użytkowej kwalifikującej do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym w całkowitej powierzchni użytkowej. Co za tym idzie, trzeba tutaj m.in. uważać na powierzchnię budynków/lokali mieszkalnych, czy aby na pewno do całości wykonywanych czynności może mieć zastosowanie obniżona stawka podatku VAT (z czym nie było problemu do końca 2010 r., jako że na mocy rozporządzenia nawet nieruchomości o powierzchni większej aniżeli limity wskazane wyżej także mieściły się w zakresie stosowania preferencyjnej stawki podatku i to w całości).

Niestety ustawa nie określa, w jaki sposób liczyć powierzchnię użytkową w danym lokalu mieszkalnym bądź budynku mieszkalnym. Co prawa na gruncie podatkowym definicja powierzchni użytkowej zawarta jest w przepisach ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych, lecz nie ma wyraźnego uzasadnienia dla zastosowania tej definicji na gruncie przepisów VAT-owskich. Należy przy tym pamiętać, że nie tylko ustawa o podatkach i opłatach lokalnych posługuje się taką definicją. Co za tym idzie, może dojść do problemów interpretacyjnych w tym zakresie (czyli wg jakich zasad liczyć ową powierzchnię użytkową).

Jednakże obecnie dużo większym problemem, który z całą pewnością będzie wywoływał liczne spory pomiędzy podatnikami a organami podatkowymi, jest określenie zakresu czynności, które korzystają z obniżonej stawki podatku VAT. Przypomnijmy, że ustawa mówi tutaj o dostawie, budowie, remoncie, modernizacji, termomodernizacji lub przebudowie (nie wskazuje ona natomiast na roboty budowlane) obiektów budowlanych lub ich części zaliczonych do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym (art. 41 ust. 12), zaś obecnie obowiązujące rozporządzenie wykonawcze dokłada do tego jeszcze konserwację. Obowiązujące do końca 2010 r. rozporządzenie wykonawcze odnosiło się natomiast do robót budowlano-montażowych oraz remontów i robót konserwacyjnych dotyczących obiektów budownictwa mieszkaniowego.

W praktyce z całą pewnością będą występować liczne problemy, jak kwalifikować znaczną część robót budowlanych składających się na budowę czy też remont obiektu budowlanego, które same w sobie nie stanowią budowy bądź remontu, a wykonywane są przykładowo przez podwykonawców. Ze zjawiskiem takim nie mieliśmy do czynienia wcześniej, jako że na mocy rozporządzenia wykonawczego do ustawy obowiązującego do końca 2010 r. obniżona stawka VAT była rozszerzona na wszystkie roboty budowlane (budowlano-montażowe) dotyczące obiektów budownictwa mieszkaniowego. Obecnie obniżona stawka ma zastosowanie jedynie do budowy, remontu, modernizacji, termomodernizacji, przebudowy i konserwacji. Nie można jej natomiast stosować przykładowo do usług montażowych. Problemów w tej materii z całą pewnością nie ułatwia brak definicji tych pojęć w ustawie o VAT. Niewątpliwie w niedalekiej przyszłości wywiąże się spór pomiędzy podatnikami a fiskusem, gdzie kończy się budowa, a zaczyna usługa montażowa i odwrotnie oraz czym się różni budowa od robót budowlanych, co już da się dostrzegać w wydawanych interpretacjach indywidualnych (przykładowo można tutaj wymienić wydaną ostatnio interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z dnia 09.06.2011 r. nr ILPP1/443-406/11-4/MK, w której to organ podatkowy stwierdził, że usługi polegające na montażu szaf wnękowych na stałe, bez możliwości przenoszenia ich w inne miejsce w budynkach mieszkalnych, nie stanowią usług budowy, remontu, modernizacji, termomodernizacji ani też przebudowy i należy do nich stosować podstawową stawkę podatku VAT).