Odszkodowanie z OC sprawcy a podatek VAT

Przeczytaj także: Dziura w drodze a odszkodowanie za uszkodzone auto

Zasadą wartość brutto
Odszkodowanie przysługujące na podstawie umowy ubezpieczenia OC posiadacza pojazdu mechanicznego za szkodę powstałą w związku z ruchem tego pojazdu, ustalone według cen części zamiennych i usług, obejmuje kwotę podatku od towarów i usług (VAT) w zakresie, w jakim poszkodowany nie może obniżyć podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Tak uznał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 17 maja 2007 r. (sygn. akt III CZP 150/06).

Inicjatorem tego ważnego dla rynku ubezpieczeń komunikacyjnych orzeczenia był Rzecznik Ubezpieczonych. Była to reakcja na występujący w praktyce likwidacji szkód ubezpieczeniowych problem związany z pomijaniem podatku VAT w odszkodowaniach wypłacanych na podstawie tzw. metody kosztorysowej. Metoda ta polega na ustaleniu odszkodowania według cen części zamiennych i usług niezbędnych do dokonania naprawy zniszczonego lub uszkodzonego pojazdu.

Nieprawidłowe praktyki
Towarzystwa, które uzasadniały lub w dalszym ciągu uzasadniają odmowy uwzględnienia podatku VAT w wypłacanym odszkodowaniu tylko dlatego, że klient nie potrafi się "wylegitymować" fakturą za naprawę, nie miały i nie mają racji. W świetle przepisów Kodeksu cywilnego oraz prawa ubezpieczeniowego nie znajduje bowiem uzasadnienia różnicowanie wysokości odszkodowania w zależności od metody jego ustalenia czy wymaganie fizycznej naprawy pojazdu.

W razie zawarcia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych i wystąpienia szkody w związku z ruchem pojazdu, odszkodowanie ustala się i wypłaca w granicach odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu lub kierującego pojazdem, najwyżej jednak do ustalonej w umowie sumy gwarancyjnej. Stanowi o tym wyraźnie art. 36 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych… (Dz. U. z 2003 r. nr 124, poz. 1152 ze zm.). Oznacza to konieczność stosowania odpowiednich, ogólnych reguł przewidzianych w przepisach Kodeksu cywilnego przy ustaleniu szkody i odszkodowania przysługującego poszkodowanemu od ubezpieczyciela. Naprawienie szkody przez ubezpieczyciela następuje w postaci wypłaty odpowiedniej sumy pieniężnej, o czym stanowi art. 363 § 2 K.c.

Istotny rozmiar szkody
Wysokość odszkodowania ubezpieczeniowego powinna być zatem ustalona - zdaniem Sądu Najwyższego - według cen części zamiennych i usług koniecznych do wykonania naprawy rzeczy z daty ustalenia odszkodowania. Cena stanowi wartość wyrażoną w jednostkach pieniężnych, którą kupujący zobowiązany jest zapłacić przedsiębiorcy za towar lub usługę. Ponieważ w cenie tej uwzględnia się także podatek VAT, to miernikiem wysokości odszkodowania ustalonego według cen kosztów naprawy jest cena naprawy pojazdu obejmująca tę daninę publiczną.

Roszczenie uprawnionego i odpowiadający mu obowiązek ubezpieczyciela naprawienia szkody powstają z chwilą wyrządzenia szkody, tj. z chwilą nastąpienia wypadku komunikacyjnego. Obowiązek naprawienia szkody nie jest więc uzależniony od tego, czy poszkodowany dokonał naprawy rzeczy i czy w ogóle zamierzał ją naprawić. Odszkodowanie ma bowiem wyrównać mu uszczerbek majątkowy powstały w wyniku zdarzenia wyrządzającego szkodę. Uszczerbek taki istnieje już od chwili wyrządzenia szkody do czasu wypłacenia przez zobowiązanego sumy pieniężnej odpowiadającej wysokości szkody ustalonej w sposób przewidziany prawem.

Zawierając umowę ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych towarzystwo nie bierze na siebie obowiązku przywrócenia pojazdu do stanu sprzed wypadku, lecz obowiązek naprawienia szkody powstałej w ogóle w majątku poszkodowanego, wywołanej uszkodzeniem lub zniszczeniem pojazdu. Od woli poszkodowanego zależy bowiem, czy i w jakim zakresie wypłacone mu przez ubezpieczyciela odszkodowanie przeznaczy na naprawę samochodu.

Odszkodowanie dla podatników VAT
Stosownie do treści art. 17a ustawy o działalności ubezpieczeniowej (Dz. U. z 2010 r. nr 11, poz. 66 ze zm.) w przypadku okazania zakładowi ubezpieczeń przez podmiot, któremu przysługuje odszkodowanie, a niebędącemu płatnikiem podatku VAT, faktury lub faktur za naprawę szkody komunikacyjnej, ten pierwszy jest zobowiązany uwzględnić ten podatek w odszkodowaniu. Sąd Najwyższy dokonując wykładni tej regulacji uznał, iż odnosi się ona do rachunkowej metody ustalania odszkodowania i wynika z niej tylko, że ubezpieczyciel nie może nie uwzględnić w odszkodowaniu podatku VAT, jeżeli podmiot niebędący podatnikiem VAT przedstawia stosowne faktury wykazujące naprawienie szkody komunikacyjnej. Zatem nie można go odczytywać w ten sposób, jak czynią to niektóre firmy ubezpieczeniowe, że skoro po okazaniu faktur istnieje obowiązek uwzględnienia przez zakład ubezpieczeń w odszkodowaniu podatku VAT, to bez okazania rachunków takiego obowiązku nie ma.

Należne dopłaty
Poszkodowani, którzy już otrzymali rekompensatę, lecz w niepełnej wysokości (tj. bez VAT), mogą domagać się zapłaty brakującej kwoty. Okres przedawnienia roszczeń względem zakładu ubezpieczeń sprawcy wypadku wynosi 3 lata od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia (art. 442 § 1 K.c. w zw. z art. 819 § 3 K.c.). Natomiast w sytuacji gdy sprawca wypadku popełnił jednocześnie przestępstwo, wówczas roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu dopiero z upływem 10 lat od dnia jego popełnienia (art. 442 § 1 K.c.).

Podstawa prawna
Ustawa z dnia 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. nr 16, poz. 93 ze zm.)


Wydawnictwo Podatkowe GOFIN – wydawca czasopism, Gazety Podatkowej i serwisów internetowych dostarczających specjalistycznej wiedzy z zakresu podatków, rachunkowości, ubezpieczeń i prawa pracy.