Kawa z klientem: VAT należny i podatek dochodowy

Przeczytaj także: Alkohol na spotkaniu biznesowym a koszty uzyskania przychodów

Jeżeli chodzi o obowiązek opodatkowania poczęstunku klientów został on nałożony na podatników z dniem 1 kwietnia 2011 r. na skutek nowelizacji ustawy o VAT, która wynika z ustawy z dnia 25 lutego 2011 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy – Prawo o miarach. Trzeba bowiem mieć na uwadze, że w stanie prawnym obowiązującym przed wskazaną nowelizacją przepisów, zgodnie z art. 7 ust. 2 ustawy o VAT, nieodpłatne przekazanie oraz ich zużycie nie podlegało opodatkowaniu podatkiem VAT, jeżeli było związane z prowadzoną działalnością lub jeśli podatnikowi nie przysługiwało prawo do odliczenia podatku VAT w przypadku nabycia tychże towarów. Z racji tego, że poczęstunek kontrahenta jest niewątpliwie związanym z działalnością gospodarczą nie musiał być on dotychczas opodatkowany VAT.

Niestety w wyniku opisywanych zmian w przepisach, w świetle art. 7 ust. 2 ustawy o VAT, podatnik będzie musiał opodatkować każde przekazanie oraz zużycie towarów, o ile tylko posiadał prawo do odliczenia VAT. Tym samym po 1 kwietnia 2011 r. podatnicy są zobligowani do opodatkowywania również przekazań związanych z prowadzoną działalnością, czego nie musieli czynić przed nowelizacją. Obowiązek opodatkowania VAT będzie dotyczył również zwyczajowego poczęstunku klientów.

Stosownie do treści art. 106 ust. 7 ustawy o VAT podatnik, który dokonał omawianego przekazania będzie zobowiązany do udokumentowania tej okoliczności wystawioną na koniec okresu rozliczeniowego (miesiąca lub kwartału) fakturą wewnętrzną, dotyczącą również innych przypadków nieodpłatnych transakcji opodatkowanych VAT. Jako podstawę opodatkowania, zgodnie z art. 29 ust. 10 ustawy o VAT, podatnik winien przyjąć cenę nabycia określoną w momencie dostawy, czyli wartość rynkową zużytych podczas poczęstunku produktów.

O ile nowelizacja dotycząca podatku od towarów i usług była zapowiadana już od dłuższego czasu, o tyle zadziwiająca i zupełnie niespodziewana jest zmiana sposobu interpretowania przez sądy oraz organy podatkowe pojęcia wydatków na cele reprezentacji, które na mocy art. 16 ust. 1 pkt 28 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych nie stanowią kosztu uzyskania przychodu. W tym miejscu warto zauważyć, że jeszcze do niedawna organy podatkowe oraz sądy administracyjne twierdziły, iż w przypadku wydatków poniesionych na zakup produktów spożywczych stanowiących zwyczajowy poczęstunek kontrahentów i należących do powszechnie obowiązujących kanonów kultury należy stwierdzić, iż mogą zostać uznane za koszty uzyskania przychodów, o którym mowa w art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, pod warunkiem że nie będą posiadały charakteru wydatków reprezentacyjnych, czyli nie będą nosiły znamion wystawności, bądź okazałości. W taki sposób interpretowano pojęcie reprezentacji w kontekście poczęstunku kontrahentów m. in. w interpretacji podatkowej wydanej przez Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z dnia 27 maja 2009 r. (sygn. ILPB3/423-96/09-5/MC), interpretacji indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 29 września 2009 r. (sygn. IPPB1/415-595/09-3/KS), jak również z wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 12 czerwca 2008 r. (sygn. akt III SA/Wa 157/08), wyroku WSA w Łodzi z dnia 27 listopada 2008 r., (sygn. akt I SA/Łd 1112/08), czy też orzeczenia WSA w Warszawie z dnia 21 stycznia 2009 r. (sygn. akt III SA/Wa 1597/08).

Jednakże po analizie ostatnio wydawanych przez sądy administracyjne orzeczeń można dojść do zupełnie przeciwnego wniosku, iż każda forma poczęstunku, nieważne czy nosząca znamiona wystawności lub okazałości nie stanowi kosztu uzyskania przychodów. W wyroku z dnia 9 listopada 2010 r. WSA w Gliwicach (sygn. akt I SA/Gl 648/10) orzekł, że „reprezentacją, w rozumieniu art. 16 ust. 1 pkt 28 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 ze zm.) są niestanowiące reklamy każde działania podatnika - przedsiębiorcy, mające na celu budowanie pozytywnego wizerunku i prestiżu firmy, podejmowane w szczególności w kontaktach oficjalnych i handlowych z kontrahentami lub potencjalnymi kontrahentami. Skoro ustawodawca w powołanym przepisie do kosztów reprezentacji zaliczył koszty usług gastronomicznych, zakupu żywności oraz napojów, w tym alkoholowych, to wydatki poniesione na wymienione cele, nie mogą stanowić kosztu uzyskania przychodów, niezależnie od tego czy zakupione usługi (produkty) miały charakter wystawny (okazały), czy też nie.”

W identyczny sposób orzekał WSA we Wrocławiu w wyroku z dnia 28 stycznia 2011 r. (sygn. akt I SA/Wr 1393/10), WSA w Warszawie w wyroku z 26 stycznia 2011 r. (sygn. akt III SA/Wa 734/10), czy też Wyrok WSA w Rzeszowie w wyroku z dnia 2 lutego 2011 r. (sygn. akt I SA/Rz 835/10). W powyższych orzeczeniach sądy stwierdził, iż każde nabycie żywności nie stanowi kosztów uzyskania przychodów, niezależnie od tego czy zakupione usługi (produkty) miały charakter wystawny, czy też nie. Co więcej sądy w przedmiotowych orzeczeniach wskazywały, że opisywane wydatki „służą bowiem stworzeniu odpowiedniego wizerunku gospodarza jako podmiotu gościnnego, dbającego o uczestników spotkania, stosującego się do przyjętych zwyczajów, szanującego te zwyczaje.”

Analizując pojęcie reprezentacji należy zaznaczyć, iż w art. 16 ust. 1 ustawy o CIT ustawodawca wskazał kategorie wydatków, które pomimo spełniania ogólnej definicji kosztu uzyskania przychodów, nie mogą stanowić kosztów podatkowych. Tym samym trzeba mieć na uwadze, że stosownie do art. 16 ust. 1 pkt 28 ustawy o CIT wydatki na reprezentację, w szczególności te poniesione na usługi gastronomiczne, zakup żywności czy napojów nie stanowią kosztów uzyskania przychodów. Jednakże w opinii autora przykładowe wyliczenie usług gastronomicznych w art. 16 ust. 1 pkt 28 ustawy o CIT, nie świadczy o tym, że każde nabycie żywności stanowi zawsze reprezentację, a zatem nie może być kosztem uzyskania przychodów. W tej sytuacji konieczne jest przede wszystkim ustalenie, czy w ogóle działania podatnika wykazują charakter reprezentacji. Niestety wobec odmiennych w tym zakresie poglądów sądów administracyjnych oraz organów podatkowych w obecnej sytuacji należy zastanowić się nad zaliczeniem wydatków na poczet poczęstunku kontrahentów do kosztów uzyskania przychodów.