Mobilizująca ulga na złe długi w VAT

Przeczytaj także: Ulga na złe długi a deklaracja VAT

Biorąc pod uwagę, że obowiązek rozliczenia podatku VAT musi zostać wykonany nawet w przypadku, gdy należność nie została uregulowana, podatnik jest podwójnie poszkodowany. W takich przypadkach możliwość skorzystania z ulgi na złe długi może znacznie polepszyć jego sytuację - w praktyce pozwala bowiem na uniknięcie zapłaty podatku z faktur nieuregulowanych przez klientów. Zanim jednak będzie można skorzystać z ulgi, konieczne jest spełnienie szeregu warunków. Przyjrzyjmy się bliżej jakie w tym zakresie ustawodawca nakłada na przedsiębiorcę obowiązki.

Tylko uprawdopodobnione…
Zgodnie z art. 89a ust.1 ustawy o podatku od towarów i usług podatnik może skorygować podatek należny z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług na terytorium kraju w przypadku wierzytelności, których nieściągalność została uprawdopodobniona. Według ust. 1a zaś wierzytelność zostaje uznana za uprawdopodobnioną w przypadku, gdy nie została uregulowana w ciągu 180 dni od upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze.

Oznacza to więc, że jeśli w ciągu sześciu miesięcy dłużnik nie ureguluje należności, przedsiębiorca będzie miał prawo przerzucić na niego obowiązek zapłaty VAT. Należy jednakże pamiętać, że ulga przysługuje tylko w stosunku do wierzytelności co do których od daty wystawienia faktury ją dokumentującej nie upłynęły dwa lata, licząc od końca roku w którym została wystawiona. Po tym terminie przedsiębiorca nie ma już prawa do skorzystania z ulgi.
Prawo do korekty dotyczy tylko wierzytelności które zostały wcześniej wykazane jako obrót podatkowy i podatek należny oraz nie zostały zbyte przez przedsiębiorcę.

…i tylko między przedsiębiorcami
W stosunku do charakteru wierzytelności ustawodawca również wprowadza szczegółowe wymagania - nie każda bowiem wierzytelność przysługująca przedsiębiorcy może zostać zakwalifikowana do kategorii uprawnionej do skorzystania z ulgi. Co do zasady, ulga przysługuje wtedy gdy dostawa towaru lub świadczenie usług zostały dokonane na rzecz czynnego podatnika VAT, niebędącego w trakcie postępowania upadłościowego lub likwidacji. Ponadto, zarówno wierzyciel jak i dłużnik na dzień dokonania korekty muszą być czynnymi podatnikami VAT. Ustawodawca ogranicza więc możliwość skorzystania z ulgi tylko do wierzytelności wynikającej ze zobowiązania którego stronami są zarejestrowani podatnicy VAT. W przypadku więc, gdy kontrahent, który nie uregulował należności likwiduje działalność i wyrejestrowuje się z VAT - wierzytelność wobec niego nie będzie mogła być objęta instytucją ulgi na złe długi.

Zawiadom dłużnika
Aby zastosować ulgę konieczne jest także spełnienie szeregu wymogów o charakterze administracyjnym m.in. właściwe zawiadomienie dłużnika o zamiarze dokonania korekty. Korekta podatku należnego od podatnika z transakcji z których kontrahent się nie wywiązał może nastąpić dopiero w rozliczeniu za okres rozliczeniowy, w którym upłynął termin 14 dni od daty zawiadomienia dłużnika o zamiarze skorygowania podatku należnego. Nie może to jednak nastąpić wcześniej, niż w rozliczeniu za okres, w którym wierzyciel uzyskał potwierdzenie odbioru tegoż zawiadomienia. Oznacza to, iż aby skorzystać z omawianej instytucji nie wystarczy samo zawiadomienie dłużnika. Konieczne jest, aby przedsiębiorca posiadał dowód, iż nierzetelny kontrahent otrzymał taką informację. Wymóg ten rodzi pewną trudność dla podatnika, gdyż jak pokazuje praktyka obrotu gospodarczego, dłużnicy celowo starają się uniemożliwić doręczenie zawiadomienia. To zaś właśnie na przedsiębiorcy spoczywa obowiązek udowodnienia tego faktu.

Ponadto, prawo nakłada na wierzyciela ponowny obowiązek zawiadomienia dłużnika. Już po dokonaniu korekty bowiem, w ciągu 7 dni musi on zawiadomić dłużnika o tym fakcie i przesłać kopie tego zawiadomienia do właściwego urzędu skarbowego.

Jeśli dłużnik zapłaci
Zgodnie z art. 89b dłużnik musi albo pomniejszyć przysługującą mu kwotę odliczenia albo, gdy żadne odliczenie mu nie przysługuje, powiększyć kwotę podatku należnego o kwotę podatku wynikającego z nieuregulowanych faktur. Powinien zrobić to poprzez korektę deklaracji za okres, w którym dokonał odliczenia. Konsekwencją niewywiązania się w terminie 14 dni przez dłużnika z obowiązku uiszczenia zaległej wierzytelności jest więc przerzucenie na niego obowiązku zapłaty podatku VAT od transakcji z której wynika wierzytelność.

Jeśli nieuczciwy kontrahent zdecyduje się na uiszczenie należności (w jakiejkolwiek formie – może to być także kompensata lub potrącenie), wywoła dwojakiego rodzaju skutki- po stronie wierzyciela i po stronie dłużnika.

W takiej sytuacji bowiem wierzyciel jest zobowiązany zwiększyć podatek należny w rozliczeniu za okres w którym dłużnik wywiązał się z obowiązku zapłaty. W przypadku częściowego uregulowania należności podatek należny będzie musiał zwiększyć w odniesieniu do tej części. W praktyce oznacza to więc obowiązek uregulowania podatku VAT od transakcji z kontrahentem-dłużnikiem, jednakże dopiero w okresie, w którym faktycznie otrzymał zapłatę za dostarczony towar lub wyświadczoną usługę.

Dłużnik z kolei, po wypełnieniu swojego zobowiązania względem wierzyciela ma prawo do zwiększenia kwoty podatku naliczonego w rozliczeniu za okres, w którym należność uregulowano. W przypadku częściowego uregulowania należności podatek naliczony może zostać zwiększony w odniesieniu do tej części.

Warto się starać
Pomimo faktu, iż przedsiębiorcy często trudno będzie wykazać spełnienie wszystkich wymaganych warunków, ulgę na złe długi jest niewątpliwie rozwiązaniem ułatwiającym ich funkcjonowanie w obrocie gospodarczym. Stanowi ona dla przedsiębiorcy okazję, w części odpowiadającej wartości podatku VAT, do odzyskania włożonych w transakcje środków pieniężnych. Z drugiej strony możliwość dokonania korekty może stanowić czynnik mobilizujący dłużnika do uregulowania zobowiązania, gdyż nie będzie chciał się narażać na ewentualną kontrolę fiskusa, który może zechcieć sprawdzić prawidłowość jego rozliczeń.