Opłata skarbowa: zwolnienia i wyłączenia

Przeczytaj także: Zaświadczenie z urzędu (skarbowego) z opłatą skarbową

Zgodnie z regulacją art. 1 u.o.s. opłacie skarbowej podlega:

• w sprawach indywidualnych z zakresu administracji publicznej: dokonanie czynności urzędowej na podstawie zgłoszenia lub na wniosek, wydanie zaświadczenia na wniosek oraz wydanie zezwolenia (pozwolenia, koncesji);
• złożenie dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa lub prokury albo jego odpisu, wypisu lub kopii
• w sprawach z zakresu administracji publicznej lub w postępowaniu sądowym;
• dokonanie czynności urzędowej, wydanie zaświadczenia oraz zezwolenia (pozwolenia) przez podmiot inny niż organ administracji rządowej i samorządowej, w związku z wykonywaniem zadań z zakresu administracji publicznej, a także złożenie w takim podmiocie dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa lub prokury albo jego odpisu, wypisu lub kopii.

Wystąpienie obowiązku uiszczenia opłaty skarbowej jest zatem skutkiem zaistnienia jednego z powyżej wskazanych zdarzeń. Wszystkie z nich mogą zaś potencjalnie mieć miejsce w postępowaniu administracyjnym. Z uwagi na fakt, iż postępowanie administracyjne jest pojęciem zbiorczym, obejmującym szereg różnych postępowań, odwołując się do przepisów k.p.a. należałoby wskazać te, w których bezsprzecznie może dojść do powstania obowiązku uiszczenia opłaty skarbowej. Są to postępowania:

• przed organami administracji publicznej w należących do właściwości tych organów sprawach indywidualnych rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych;
• przed innymi organami państwowymi oraz przed innymi podmiotami, gdy są one powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień do załatwiania spraw określonych powyżej;
• w sprawach wydawania zaświadczeń;
• w sprawach skarg i wniosków przed organami państwowymi, organami jednostek samorządu terytorialnego oraz przed organami organizacji społecznych;
• w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych (w okolicznościach wskazanych w ustawie).

Jak już wskazano, w toczącym się postępowaniu administracyjnym przyjmującym postać któregokolwiek z powyższych może dojść zdarzenia, z którym – co do zasady – przepisy u.o.s łączą obowiązek poniesienia opłaty skarbowej. Należy bowiem mieć tu na uwadze bardzo szeroki katalog takich czynności wynikający z już przywołanej regulacji art. 1 u.o.s. Wskazać jednak należy, iż zbiór zdarzeń podlegających opłacie skarbowej ograniczony jest dalszymi przepisami u.o.s. statuującymi wyłączenia z podlegania omawianemu obciążeniu.

Grupując przewidziane wyłączenia należałoby wskazać, iż dotyczą one po pierwsze czynności urzędowych, wydania zaświadczenia i zezwolenia (pozwolenia, koncesji) albo złożenia dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa lub prokury albo jego odpisu, wypisu lub kopii w jednej ze spraw wskazanych przez ustawodawcę, np. w sprawach alimentacyjnych, zatrudnienia, nauki, ochrony zdrowia etc. W pewnym jednak zakresie spraw wyłączone spod opłaty skarbowej są jedynie niektóre ze zdarzeń wskazanych w art. 1 u.o.s. i co do zasady powodujących obowiązek jej poniesienia.

Wskazać należy, iż nie podlega opłacie skarbowej: dokonanie czynności urzędowej, wydanie zaświadczenia oraz zezwolenia (pozwolenia, koncesji), jeżeli na podstawie odrębnych przepisów podlegają innym opłatom o charakterze publicznoprawnym lub są od tych opłat zwolnione.

Ponadto wyłączeniem z opłaty skarbowej objęte jest dokonanie czynności urzędowej lub wydania zaświadczenia w określonych w ustawie sytuacjach, gdy miało miejsce zaangażowanie polskiego konsula.

Wreszcie zaznaczenia wymaga regulacja art. 4 u.o.s., zgodnie z którą załącznik do przywołanej ustawy określa wykaz przedmiotów opłaty skarbowej. Przyjąć zatem należy, iż wyliczenie z załącznika czyni katalog zdarzeń podlegających opłacie skarbowej zamkniętym. W konsekwencji jedynie te zdarzenia, które wskazane są w załączniku i wystąpiły w postępowaniu administracyjnym, podlegają opłacie skarbowej w ustawowo określonej wysokości.

Koniecznym jest także wskazanie, iż załącznik, o którym mowa powyżej, zawiera także zwolnienia z opłaty skarbowej. Zwolnienia, w odróżnieniu od wyłączeń, obejmują zdarzenia podlegające opłacie skarbowej. Na zasadzie wyjątku ustawodawca postanowił jednak nie pobierać opłaty skarbowej w sytuacjach, które wyliczono w załączniku. Zwolnione są zatem m.in. złożenie dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa (oraz jego odpisu, wypisu lub kopii) małżonkowi, wstępnemu, zstępnemu lub rodzeństwu; sporządzenie aktu urodzenia lub zgonu; wydanie odpisu z akt stanu cywilnego dotyczącego obywateli polskich przebywających za granicą przeznaczonego wyłącznie na potrzeby polskich przedstawicielstw dyplomatycznych lub urzędów konsularnych; wydanie pozwolenia na budowę budynków przeznaczonych na cele naukowe, socjalne i kulturalne.

Mimo szerokiego zakresu obowiązku uiszczenia opłaty skarbowej za czynności administracji, należy przeanalizować wyłączenia od tej opłaty oraz zwolnienia, ponieważ w stosunku do części czynności nie ma obowiązku uiszczenia takiej opłaty.