Podatek od darowizn a wychowanie dzieci

Przeczytaj także: Darowizna od teścia a podatek

Oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym (Art. 27 K.r.o.). Potrzeby rodziny to wspólne potrzeby całej grupy rodzinnej (np. mieszkanie) i potrzeby indywidualne jej członków (np. ubranie, wyżywienie, podręczniki). Celem spoczywającego na małżonkach obowiązku jest więc zapewnienie środków materialnych umożliwiających prawidłowe funkcjonowanie rodziny jako całości, a także zaspokojenie uzasadnionych (z uwagi np. na wiek, stan zdrowia, zainteresowania) potrzeb poszczególnych jej członków, przy zachowaniu zasady równej stopy życiowej członków rodziny.

Obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania (obowiązek alimentacyjny) obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo (Art. 128 K.r.o.). Rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Poza powyższym wypadkiem uprawniony do świadczeń alimentacyjnych jest tylko ten, kto znajduje się w niedostatku (Art. 133 § 1 i § 2 K.r.o.).

Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeśli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się (Art. 133 § 3 K.r.o.).

Zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie albo wobec osoby niepełnosprawnej może polegać w całości lub w części na osobistych staraniach o utrzymanie bądź o wychowanie uprawnionego; w takim wypadku świadczenie alimentacyjne pozostałych zobowiązanych polega na pokrywaniu w całości lub w części kosztów utrzymania lub wychowania uprawnionego (Art. 135 K.r.o.).

Przykład: Większe potrzeby odnośnie środków z alimentacji będzie miało dziecko ciężko chore lub uzdolnione i wymagające kształcenia rozwijającego jego talent.

Przykład: Zakres świadczeń alimentacyjnych należnych dziecku od rodziców z tytułu obowiązku alimentacyjnego obejmuje także wydatki o charakterze naukowym i oświatowo-wychowawczym, a więc między innymi środki na uzyskanie wykształcenia średniego i studiów wyższych (Wyrok NSA – o.z. we Wrocławiu z 21 maja 1997 r., sygn. I SA/Wr 646/96).

Wywiązując się z obowiązku alimentacji, rodzice (albo inni zobowiązani członkowie rodziny) dokonują więc wielu świadczeń majątkowych (np. kupują im odzież, zabawki, książki, żywność) na rzecz dzieci małoletnich, a często też pełnoletnich, małżeńskich i pozamałżeńskich. Jednak nie są to darowizny. Przez umowę darowizny bowiem darczyńca, zgodnie ze swoją wolą i bez istnienia jakiegokolwiek obowiązku prawnego, nieodpłatnie obdarowuje inną osobę. Skoro zaś obowiązek alimentacyjny jest przewidziany w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, to jego wykonanie nie może być dobrowolną darowizną. Wszystko to, co wykracza poza zadośćuczynienie temu obowiązkowi, może już jednak być uznane za darowiznę.

Przykład: Obowiązek alimentacyjny rodziców trwa do chwili osiągnięcia przez dziecko zdolności samodzielnego utrzymania się. Jeżeli możliwości rodziców, pozwalają na przekazanie synowi pewnej kwoty ponad zwykłe środki służące utrzymaniu, a przeznaczone na zakup np. komputera, to nie można uznać, by świadczenie to przekraczało ramy obowiązku alimentacyjnego. Spełnione w ten sposób świadczenie nie nosi cech zawartej między rodzicami a synem umowy darowizny (Wyrok NSA – o.z. we Wrocławiu z 24 czerwca 1997 r., sygn. I SA/Wr 1832/96, OSP 1999/3 poz. 55).

To rozróżnienie jest istotne ze względu na sposób opodatkowania takich bezpłatnych przysporzeń dla członków rodziny. Podczas gdy darowizny podlegają u obdarowanego opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn, to świadczenia alimentacyjne są generalnie opodatkowane podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Ustawodawca zawarł tutaj jednak bardzo szerokie zwolnienie. Otóż na mocy art. 21 ust. 1 pkt 127 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych zwolnione zostały od podatku alimenty:
a) na rzecz dzieci, które nie ukończyły 25 roku życia, oraz dzieci bez względu na wiek, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymują zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną,
b) na rzecz innych osób niż wymienione w lit. a, otrzymane na podstawie wyroku sądu lub ugody sądowej, do wysokości nieprzekraczającej miesięcznie 700 zł.