Pomoc prawna w firmie a podatki

Przeczytaj także: Zagospodarowanie terenu wokół firmy a podatki

Odpowiedź doradcy podatkowego:
W myśl art. 15 ust. 1 ustawy o CIT (oraz odpowiednio art. 22 ust. 1 ustawy o PIT), kosztami uzyskania przychodów są koszty ponoszone przez podatników w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych jako niestanowiące kosztów uzyskania przychodów w art. 16 ust. 1 ustawy o CIT (oraz odpowiednio w art. 23 ust. 1 ustawy o PIT). Na gruncie tego przepisu istnieją jednak wątpliwości, jeżeli chodzi o możliwość zaliczania do kosztów uzyskania przychodów kosztów sądowych (w tym kosztów zastępstwa procesowego) ponoszonych przez dłużników.

Koszty sądowe ponoszone przez wierzycieli
Wątpliwości takich nie ma w przypadku kosztów sądowych (w tym kosztów zastępstwa procesowego) ponoszonych przez wierzycieli. Powszechnie uważa się, że koszty takie stanowią koszty uzyskania przychodów, np. pismo Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 4 marca 2009 r., nr ILPB3/423-828/08-2/DS.

A zatem - zważywszy, że koszty zastępstwa procesowego spółka poniosła jako wierzyciel - nie ulega wątpliwości, że poniesioną kwotę netto kosztów zastępstwa procesowego (2.500 zł) należy zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów (tę samą kwotę należy zaliczyć do przychodów, jako przychód z tytułu zasądzenia przez sąd zwrotu kosztów zastępstwa procesowego).

Ważne !
Koszty zastępstwa procesowego uważane są za koszty pośrednio związane z uzyskiwanymi przez podatników przychodami, a więc koszty uzyskania przychodów potrącalne w dacie ich poniesienia (zob. art. 15 ust. 4d ustawy o CIT oraz art. 22 ust. 5c ustawy o PIT), czyli w dniu, na którym ujęto te koszty w księgach rachunkowych (zob. art. 15 ust. 4e ustawy o CIT oraz art. 22 ust. 5d ustawy o PIT). Potwierdził to Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy w piśmie z 15 października 2009 r. (nr ITPB3/423-390/09/MK).

Czy wynagrodzenie radcy prawnego lub adwokata podlega VAT?
Zgodnie z obowiązującą w Polsce zasadą swobody umów, strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, pod warunkiem że treść lub cel tego stosunku prawnego nie sprzeciwiają się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego (zob. art. 3531 Kodeksu cywilnego). Dotyczy to również umów o zastępstwo procesowe zawieranych z adwokatami czy radcami prawnymi.

W konsekwencji o tym, czy radca prawny wystawił fakturę prawidłowo, decyduje wyłącznie treść umowy zawartej przez spółkę z radcą prawnym. Jeśli przewiduje ona, że zasądzona przez sąd kwota to cena netto wynagrodzenia radcy prawnego, zasadne było doliczenie przez radcę prawnego kwoty VAT do kwoty 2.500 zł. W przeciwnym razie (tj. jeśli przewiduje ona, że zasądzona przez sąd kwota to kwota brutto lub jeśli milczy ona na ten temat) wystawienie faktury na kwotę 2.500 zł + VAT było bezzasadne. Nie ma przy tym znaczenia, że sądy nie doliczają do zasądzanych kosztów zastępstwa procesowego VAT.