Kiedy kara umowna w koszty firmy?

Przeczytaj także: Czy karę umowną za zerwanie nieopłacalnej umowy można zaliczyć do kosztów podatkowych?

Zgodnie z tymi regulacjami nie mogą stanowić kosztu uzyskania przychodów kary umowne ponoszone z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad albo zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług.

W pozostałych przypadkach kary umowne mogą, co do zasady, stanowić koszty uzyskania przychodów, jednak pod warunkiem spełnienia ogólnych wymogów przewidzianych w tym zakresie przez ustawodawcę, tj. istnienia związku danej kary umownej z przychodem lub zabezpieczeniem albo zachowaniem źródła przychodów.

Słusznie zauważył WSA w komentowanym wyroku, że „gospodarczo uzasadnione i racjonalne decyzje gospodarcze, pierwotnie podejmowane w określonych warunkach determinujące ich treść i konsekwencje, w związku ze zmianą okoliczności i warunków zewnętrznych takich jak: zmiana cen na rynku, obniżenie popytu, wzrost kosztów, niekorzystna zmiana koniunktury mogą skutkować ich rewizją w nowych warunkach i podjęciem przez podatnika działań zmierzających do zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów”.

W rozpatrywanej sprawie sąd uwzględnił okoliczności, że warunki rynkowe panujące w momencie zawarcia umowy nie pozwalały na stwierdzenie, iż umowa może być niekorzystna dla spółki. Dopiero wzrost wartości rynkowej aktywów, które miały być sprzedane, spowodował podjęcie decyzji o niewykonaniu zobowiązań umowy.

Skoro zatem w związku ze zmianą warunków zewnętrznych spółka stwierdziła, że korzystniejsze i bardziej racjonalne będzie odstąpienie od umowy, to brak jest podstaw do kwestionowania ekonomicznego i racjonalnego uzasadnienia tego działania. Poza tym sąd uznał to działanie za mające na celu zachowanie źródła przychodów, gdyż na skutek odstąpienia od umowy spółka zachowała własność aktywów wykorzystywanych w prowadzonej działalności gospodarczej. W takiej sytuacji kara umowna może stanowić koszt podatkowy.

Kara umowna wiążąca się z realizacją większego przychodu - może zostać zaliczona do kosztów podatkowych
Zasługujący na całkowitą aprobatę wyrok WSA w Warszawie wpisuje się w coraz bardziej powszechną linię orzeczniczą w tym zakresie, zgodnie z którą jeśli kara umowna wiąże się z realizacją większego przychodu, może zostać zaliczona do kosztów uzyskania przychodów.

Już w wyroku z 27 stycznia 2003 r. NSA (sygn. akt III SA 1652/01) uznał, że podatnik wykazał związek poniesionego wydatku z przychodem, dokumentując go wyliczeniem kwot, o jakie zwiększyły się obroty z najmu. Tym samym sąd zezwolił na zaliczenie do kosztów podatkowych kary umownej z tytułu przedterminowego rozwiązania umowy najmu.

Stanowiska sądów nie zawsze zgodne
Niestety, sądy administracyjne zajmują czasami również odmienne stanowisko. Przykładem jest wyrok NSA z 15 maja 2008 r. (sygn. akt II FSK 463/07). Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego celem ustawodawcy było wyłączenie z kosztów uzyskania przychodów wszelkich „rekompensat”, których podstawą wypłacania było udowodnione zawinienie przez kontrahenta umowy. Jednak to orzeczenie NSA należy uznać za nietrafne. Najlepszym dowodem jest to, że zazwyczaj profiskalnie nastawione organy podatkowe w tej sytuacji zajmują korzystne dla podatników stanowisko.

Podstawa prawna:

• art. 22 ust. 1 i art. 23 ust. 1 pkt. 19 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2010 r. nr 51, poz. 307 ze zm.),
• art. 15 ust. 1 i art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 ze zm.)

Doradztwo dla księgowych plus wszystko, czego potrzebujesz do bezbłędnego rozliczania Twojej firmy, w jednym miejscu. W Portalu FK www.portalfk.pl indywidualnie skonsultujesz się z ekspertami i otrzymasz dostęp do licznych narzędzi ułatwiających pracę.