Kaucja a rozliczenie VAT

Przeczytaj także: Rekompensata, odstępne i odszkodowanie z perspektywy podatku VAT

Rozpatrzmy następującą sytuację: Podatnik zajmuje się wynajmem lokali mieszkalnych i użytkowych, jest czynnym podatnikiem VAT. W styczniu 2010 r. wynajął firmie lokal (garaż). Zgodnie z zawartą umową, najem ten będzie trwał przez cały 2010 r. W chwili zawarcia tej umowy podatnik pobrał od najemcy, jako zabezpieczenie, kaucję w wysokości 2-miesięcznego czynszu, która zostanie zwrócona po zakończeniu najmu i opuszczeniu lokalu przez najemcę. Czy otrzymanie kaucji wpłynie na rozliczenie VAT? Co w sytuacji, gdy podatnik kaucję zatrzyma jako czynsz?

Ustawa o podatku od towarów i usług nie wyjaśnia pojęcia kaucji. Dlatego też należy się tutaj posłużyć jej definicją słownikową. Słownik Języka Polskiego PWN mówi, że kaucją jest określona suma pieniężna, złożona jako gwarancja dotrzymania zobowiązania i stanowiąca odszkodowanie w razie niedopełnienia zobowiązania. Jest ona ze swej istoty świadczeniem o charakterze zwrotnym i nie stanowi zaliczki za wykonaną czynność (sama także nie jest usługą).

Podstawą opodatkowania podatkiem VAT jest natomiast obrót, przez który rozumie się kwotę należną zbywcy z tytułu sprzedaży, pomniejszoną o kwotę należnego podatku. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy. Obrót zwiększa się o otrzymane dotacje, subwencje i inne dopłaty o podobnym charakterze mające bezpośredni wpływ na cenę (kwotę należną) towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika, pomniejszone o kwotę należnego podatku (art. 29 ust. 1 ustawy o VAT).

Art. 29 ust. 2 ustawy o VAT doprecyzowuje, że obrotem jest także pobrana zaliczka, zadatek, przedpłata lub rata pomniejszone o przypadającą od nich kwotę podatku.

Powyższego nie należy jednak utożsamiać z kaucją, która ma charakter zwrotny, w związku z czym nie stanowi obrotu w rozumieniu ustawy o VAT, a jej pobranie nie powoduje konieczności wykazania VAT należnego z tego tytułu. W związku z tym także zwrot kaucji nie będzie wywierał wpływu na rozliczenie tego podatku.

Inaczej jest jednak w sytuacji, gdy kaucja ta zostanie zaliczona na poczet należności za daną usługę (w naszym przykładzie jako należność z tytułu czynszu). W takiej sytuacji należy określić moment powstania obowiązku podatkowego od tej „zapłaty”, który w przypadku najmu został określony w sposób szczególny.

Zgodnie bowiem z art. 19 ust. 13 pkt 4 ustawy o VAT, z tytułu świadczenia na terytorium kraju usług najmu, dzierżawy, leasingu lub usług o podobnym charakterze obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty, nie później jednak niż z upływem terminu płatności określonego w umowie lub fakturze.

Zdaniem autora w przypadku przemianowania kaucji na zapłatę, za moment otrzymania zapłaty należy tutaj uznać dzień podjęcia decyzji o zaliczeniu tej kaucji na poczet należności z tytułu czynszu (a nie np. datę otrzymania kaucji, co pociągałoby za sobą obowiązek korygowania wstecz złożonych deklaracji VAT i wykazania większego podatku należnego).