Najem (okazjonalny) jako przychód podatkowy w KPiR

Przeczytaj także: Faktura za usługi ciągłe a podatek VAT i dochodowy

Rozpatrzmy następującą sytuację: Pan Piotr prowadzi działalność gospodarczą m.in. w zakresie usług najmu. Dla celów podatku dochodowego prowadzi podatkową księgę przychodów i rozchodów metodą uproszczoną. Jak powinien ująć w niej 2 faktury wystawione pod koniec grudnia 2009 r., gdzie jedna dotyczyła czynszu za najem będący usługą ciągłą za miesiąc styczeń 2010 r., a druga czynszu za najem będący usługą „incydentalną”, który także będzie miał miejsce w styczniu 2010 r.? Czy przychód z tego najmu należy wykazać w roku 2010 czy 2009?

Odpowiedź na powyższe pytanie zależy od tego, z którą usługą najmu mamy do czynienia. Inaczej tutaj będzie bowiem wyglądała sytuacja w przypadku usług o charakterze ciągłym, inaczej w przypadku usług o charakterze incydentalnym.

Najem jako usługa o charakterze ciągłym

W takim przypadku moment powstania przychodu należy określić zgodnie z art. 14 ust. 1e ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej updof). Zgodnie z nim, jeżeli strony ustalą, że usługa jest rozliczana w okresach rozliczeniowych, za datę powstania przychodu uznaje się ostatni dzień okresu rozliczeniowego określonego w umowie lub na wystawionej fakturze, nie rzadziej niż raz w roku.

W związku z powyższym, jeżeli strony ustaliły, że okresem rozliczeniowym danej usługi o charakterze ciągłym jest miesiąc, przychód z tego tytułu powstanie w ostatnim dniu miesiąca. Okres ten powinien być wyraźnie wskazany (w zawartej umowie czy też wystawionej fakturze), o czym wprost wskazuje przytoczony przepis. Nie jest tutaj natomiast istotne to, kiedy została wystawiona faktura na tę usługę, czy też kiedy miała miejsce płatność.

Najem incydentalny

Zgoła inaczej jest w przypadku usług o charakterze incydentalnym, a nie ciągłym. Tutaj moment powstania przychodu ustala się zgodnie z art. 14 ust. 1c updof. Przepis ten mówi, że za datę powstania przychodu z pozarolniczej działalności gospodarczej uważa się dzień wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi, albo częściowego wykonania usługi, nie później niż dzień:

1. wystawienia faktury albo
2. uregulowania należności.

Jak zatem można zauważyć, w sumie identyczna usługa (najem) generuje powstanie przychodu podatkowego w zupełnie różnych momentach w zależności od tego, czy jest potraktowana jako usługa ciągła czy też nie. Jak zatem powinien postąpić pan Piotr z naszego przykładu?

Jeżeli najem o charakterze ciągłym jest rozliczany w okresach miesięcznych, przychód z tego tytułu powstaje ostatniego dnia danego miesiąca. Tym samym fakturę wystawioną w grudniu 2009 r. lecz dotyczącą stycznia roku 2010 należy ująć w księdze podatkowej w przychodach pod datą 31 stycznia 2010 r. Będzie to zatem przychód roku 2010.

Z kolei w zakresie najmu o charakterze incydentalnym moment powstania przychodu w podatku dochodowym generuje co do zasady wykonanie tej usługi, chyba że wcześniej miała miejsce płatność bądź została wystawiona faktura VAT. Z taką sytuacją mamy do czynienia w naszym przykładzie – usługa, która będzie wykonana w styczniu 2010 r. została udokumentowana fakturą VAT w miesiącu grudniu 2009 r. Stąd też data wystawienia tej faktury jest datą, pod którą należy ująć ją w księdze podatkowej i wykazać z tego tytułu przychód. Będzie to zatem przychód roku 2009.