Zaległe składki na NFZ a rozliczenie roczne

Przeczytaj także: Odliczenia od podatku 2009: ubezpieczenie zdrowotne

Przyjrzyjmy się następującej sytuacji: W wyniku trudności finansowych w 2008 r. przedsiębiorca nie zapłacił części składek na ubezpieczenie zdrowotne. Obowiązku tego dopełnił w 2009 r. W tym też roku opłacał na bieżąco należne składki. Czy w zeznaniu za rok 2009 (PIT-36) może odliczyć składki zapłacone w roku 2009 za lata 2009 i 2008 czy tylko te za 2009 rok?

Odpowiedzi na powyższe pytanie należy szukać w art. 27b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Przepis ten mówi, iż podatek dochodowy w pierwszej kolejności ulega obniżeniu o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotnej, o której mowa w ustawie z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych opłaconej w roku podatkowym bezpośrednio przez podatnika zgodnie z przepisami o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

Przytoczony przepis wyraźnie mówi, iż odliczeniu podlegają tylko poniesione wydatki na opłacenie składki z tytułu tego ubezpieczenia - chodzi tutaj zatem o składki zapłacone a nie jedynie należne. Ustawodawca nie uzależnia przy tym odliczenia od tego, którego roku składka dotyczy. Tym samym od podatku za dany rok podatkowy można odliczyć składkę dotyczącą lat wcześniejszych, o ile w tym roku została ona uregulowana.
Powyższe jest o tyle zasadne, że nie można jej było odliczyć od podatku w roku, w którym była ona należna z uwagi na brak zapłaty.

Uregulowanie składek z opóźnieniem wiąże się z reguły z koniecznością zapłaty także odsetek za zwłokę. Niestety te nie pomniejszają ani podstawy opodatkowania ani też samego podatku.

Należy przy tym pamiętać, iż odliczenie od podatku nie przysługuje w stosunku do każdej zapłaconej składki. Jak bowiem mówi art. 27b ustawy w dalszej części, obniżenie nie dotyczy składek, których podstawę wymiaru stanowi dochód (przychód) zwolniony od podatku na podstawie ustawy oraz składek, których podstawę wymiaru stanowi dochód, od którego na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Kolejne ograniczenie dotyczy wysokości odliczenia. Należy tutaj pamiętać o dwóch progach. Pierwszy wyznacza wysokość podatku – nie można odliczyć składki w wyższej wysokości niż wynosi podatek (a co za tym idzie wykazać go w kwocie ujemnej). Drugi to limit procentowy. Art. 27b wskazuje bowiem, że kwota składki na ubezpieczenie zdrowotne, o którą zmniejsza się podatek, nie może przekroczyć 7,75 % podstawy wymiaru tej składki (dodajmy, iż obecnie wysokość wpłacanej do NFZ składki wynosi 9% jej podstawy).

Odliczyć można za to nie tylko składki zapłacone w Polsce. Jak bowiem mówi art. 27b ust. 1 pkt 2 ustawy, po spełnieniu pewnych warunków (określonych w ust. 4) obliczony podatek pomniejsza się także o kwotę składki zapłaconej w roku podatkowym ze środków podatnika na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne podatnika lub osób z nim współpracujących, zgodnie z przepisami dotyczącymi obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego obowiązującymi w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, lub w Konfederacji Szwajcarskiej. Tutaj także należy stosować ograniczenia w odliczeniu, o których mowa wyżej.

Na zakończenie dodajmy, iż od podatku ustalonego z danego źródła przychodów można odliczyć składkę na ubezpieczenie zdrowotne zapłaconą od innego źródła i to nawet wtedy, gdy źródła te są opodatkowane w różny sposób (o ile nie została ona odliczona od podatku z tego innego źródła).

Przykład
Przez cały rok 2009 podatnik prowadził działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej opodatkowaną na zasadach ogólnych wg skali podatkowej. Z tego tytułu opłacał składki ZUS i na ubezpieczenie zdrowotne. Dodatkowo we wrześniu 2009 r. otworzył działalność gospodarczą na własne nazwisko, którą opodatkował ryczałtem. Z tego tytułu także płacił składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Niestety działalność ta, z uwagi na kryzys gospodarczy, nie przyniosła żadnych przychodów.

Nic nie stoi na przeszkodzie, aby składkę na ubezpieczenie zdrowotne opłaconą od działalności gospodarczej prowadzonej na własne nazwisko odliczyć od podatku ustalonego od dochodu z tytułu działalności gospodarczej prowadzonej w formie spółki cywilnej.