Ugoda sądowa a koszty uzyskania przychodów

Przeczytaj także: Czy koszty związane z rozwiązaniem umowy za porozumieniem stron można zaliczyć do KUP w podatku CIT?

To niewątpliwie dobra wiadomość dla podmiotów korzystających z nieruchomości bez pozwolenia właścicieli. W tej grupie znajdują się m.in. elektrownie zawierające ugody sądowe z osobami, które nie wyraziły zgody, aby na ich gruntach powstawały sieci przesyłu energii elektrycznej. Sytuacja ta była dość powszechna w latach pięćdziesiątych. Po 1989 r. właściciele gruntów zaczęli domagać się odszkodowań za bezumowne korzystanie z ich własności.

Orzeczenie WSA zapadło właśnie w takiej sprawie. Spółka energetyczna, która zawiera ugody sądowe z właścicielami gruntów, zwróciła się do ministra finansów z zapytaniem, czy może zaliczyć wydatki poniesione z tytułu ugody sądowej, bądź zasądzone koszty procesu, w tym zasądzone prawomocnymi wyrokami sądu na rzecz powoda koszty zastępstwa procesowego do pośrednich kosztów podatkowych.

Zdaniem spółki nic nie stoi na przeszkodzie, aby tak się stało. W myśl art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, za koszty uzyskania przychodów uznaje się koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1. Bez znaczenia pozostaje kwestia, czy podatnik ponosi ciężar kosztów procesowych jako wierzyciel, czy jako dłużnik, zobowiązany do ich zwrotu na rzecz wierzyciela, gdyż w updop brak jest ograniczenia w tym zakresie. Weryfikacja poniesionych kosztów winna ponadto podlegać wnikliwej ocenie w zakresie istnienia związku wydatku z prowadzoną działalnością oraz przesłanki ponoszenia wydatku w celu obrony przed ewentualnym zmniejszeniem przychodu lub zwiększeniem straty oraz związku z funkcjonowaniem podatnika. Koszty procesu, w tym koszty zastępstwa procesowego, dotyczą zazwyczaj postępowań, które ze strony spółki zmierzają do obrony przed zarzutami wierzyciela, ewentualnie zmniejszeniem jego roszczeń. Ponoszone są zatem w jej interesie.

Z tym stanowiskiem nie zgodziły się jednak organy podatkowe. Wskazały, że celem ponoszonych przez spółkę kosztów procesowych w konkretnych sprawach o odszkodowanie z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości nie jest uzyskanie przychodu, ani zachowanie albo zabezpieczenie źródła przychodów, gdyż istotą sporu jest zasadność roszczenia i wysokość odszkodowania w związku z korzystaniem z nieruchomości bez tytułu prawnego. Koszty związane z działalnością gospodarczą jednostki oprócz tego, że muszą być wynikiem racjonalnego i celowego działania nie mogą obciążać budżetu skutkami zaniedbań, czy działań sprzecznych z prawem lub zasadami współżycia społecznego powodujących zmniejszenie jego wpływów. Korzystanie z cudzej nieruchomości bez właściwego uregulowania stosunku łączącego spółkę i właściciela nieruchomości wykorzystywanej na potrzeby związane z działalnością gospodarczą, niewątpliwie jest zaniedbaniem i co do zasady działaniem sprzecznym z prawem i zasadami współżycia społecznego

Skarga na powyższe trafiła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, który nie zgodził się z opinią fiskusa. Zdaniem sądu, organy podatkowe dokonały nieprawidłowej, bo celowościowej i rozszerzającej, interpretacji przepisów. Spółka ma prawo zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów zarówno wydatki związane z ugodą sądową, jak i koszty, które wiążą się z przyznaniem odszkodowań na drodze sądowej. Jest to możliwe bowiem art. 16ust. 1 ustawy o CIT nie wyłącza ich z katalogu kosztów. Sąd podkreślił, że jakkolwiek można zgodzić się z organem podatkowym, że ww. koszty nie są ponoszone w celu uzyskania przychodu, to nieprawidłowe jest przyjęcie przez ten organ, że nie są one poniesione w celu zachowania, bądź zabezpieczenia przychodu.