Zniesienie współwłasności to nie darowizna

Przeczytaj także: Dział spadku jako nowy termin nabycia nieruchomości

Sporna sprawa dotyczyła podatku dochodowy od przychodu ze sprzedaży tej części nieruchomości, której podatniczka stała się właścicielką wskutek nieodpłatnego zniesienia współwłasności (bez spłat i dopłat). Mąż przekazał jej w ten sposób w 2003 r. swoją część nieruchomości, która była wcześniej zaliczona do jego majątku odrębnego. Podatniczka otrzymany udział w nieruchomości sprzedała w 2005 r.

Pierwotnie zapłaciła od tej czynności zryczałtowany podatek dochodowy. Później jednak wystąpiła o stwierdzenie nadpłaty z tego tytułu wskazując, iż do uzyskanego ze sprzedaży przychodu ma zastosowanie art. 21 ust. 1 pkt 32 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, który to zwalniał z tego podatku przychody uzyskane ze sprzedaży nieruchomości lub ich części a także praw majątkowych, jeżeli zostały one nabyte w drodze spadku lub darowizny. Jej zdaniem nieodpłatne zniesienie współwłasności należy traktować jak darowiznę, a co za tym idzie, uzyskany przychód powinien być z podatku zwolniony.

Innego zdania były jednak organy podatkowe. Te uważały, iż przyznanie danej osobie na wyłączną własność rzeczy w drodze zniesienia współwłasności jest nabyciem. Z istoty współwłasności, zarówno łącznej jak i ułamkowej, wynika, że nie jest się właścicielem całości danej rzeczy. Wszelkie wypadki, gdy udział danej osoby ulega powiększeniu, traktowane być powinny w kategorii nabycia. W ten sposób ulega powiększeniu zarówno zakres dotychczasowego władztwa osoby nad rzeczą (tu nieruchomością), jak i stan jej majątku osobistego, zatem brak jest podstaw do stwierdzenia nadpłaty.

Podatniczka złożyła skargę do sądu. Podnosiła w niej, iż ustawodawca poddając nieodpłatne zniesienie współwłasności reżimowi ustawy o podatku od spadków i darowizn zaklasyfikował taką umowę do umów, których istotą jest bezpłatne świadczenie na rzecz innej osoby kosztem własnego majątku, czyli w drodze darowizny w rozumieniu prawa cywilnego. Nie można bowiem interpretować prawa podatkowego w oderwaniu od pojęć zawartych w prawie cywilnym. WSA uznał jednak skargę za niezasadną. Podatniczka złożyła skargę kasacyjną do NSA.

Ten w wyroku z dnia 19 marca 2008 r. (sygn. akt II FSK 170/07) przyznał rację WSA i organom podatkowym. Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił, że ze względu na to, iż nabycie udziału w nieruchomości nastąpiło bez spłat i dopłat, skarżąca nie była zobowiązana do zapłaty podatku od spadków i darowizn (na podstawie art. 4 ust. 1 pkt 15 ustawy o podatku od spadków i darowizn). Już w 2003 r. ustawa ta posługiwała się zarówno zwrotem „darowizna” jak i „nieodpłatnym zniesieniem współwłasności”, wyraźnie odróżniając zakres znaczeniowy obu tych pojęć.

W tej sytuacji nie może budzić wątpliwości, iż skorzystanie przez skarżącą ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn, przewidzianego w przepisie art. 4 ust. 1 pkt 15 ustawy, również przez nią samą było traktowane nie jako zwolnienie „darowizny”, a jako zwolnienie „nieodpłatnego zniesienia współwłasności”. Jednocześnie ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych w przepisie art. 21 ust. 1 pkt 32 lit. „d” nie wymienia przychodu uzyskanego z „nieodpłatnego zniesienia współwłasności” jako wolnego od podatku, lecz zwalnia od tegoż podatku „darowiznę”.

Tym samym nie można tutaj czynności prawnej „nieodpłatnego zniesienia współwłasności” utożsamiać z czynnością „darowizny”, nawet jeżeli na podstawie przepisów kodeksu cywilnego można byłoby wskazywać na podobieństwa skutków prawnych (ekonomicznych) tych czynności.