Zadatek a podatek VAT

Przeczytaj także: Zadatek jako odszkodowanie a rozliczenie VAT

Zaliczki i zadatki wpłaca się na poczet wykonania w przyszłości określonych czynności przez drugą ze stron umowy (kontrahenta). Zgodnie z art. 394 Kodeksu cywilnego zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron, druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej. W razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała, a jeżeli zaliczenie nie jest możliwe, zadatek ulega zwrotowi.

Zgodnie z art. 29 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, podstawą opodatkowania jest obrót. Obrotem jest kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Art. 29 ust. 2 ustawy wskazuje natomiast, że w przypadku gdy pobrano zaliczki, zadatki, przedpłaty lub raty, obrotem jest również kwota otrzymanych zaliczek, zadatków, przedpłat lub rat, pomniejszona o przypadającą od nich kwotę podatku.

Dodatkowo w art. 19 ust. 11 ustawy wskazano, że jeżeli przed wydaniem towaru lub wykonaniem usługi otrzymano część należności, w szczególności: przedpłatę, zaliczkę, zadatek, ratę, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą jej otrzymania w tej części.

Na powyższe podatnik wystawia kontrahentowi fakturę zaliczkową. Kwestię tę reguluje § 14 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 25 maja 2005 r. sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, zaliczkowego zwrotu podatku, wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 95 poz. 798 z późn. zm.).

Wiadomo zatem jak postąpić w sytuacji otrzymania zadatku na poczet przyszłej dostawy towarów i usług. Problem pojawia się jednak w sytuacji, gdy kupujący odstępuje od umowy. Tutaj bowiem, jak wskazano wyżej, sprzedawca zatrzymuje zadatek. Pełni on wtedy rolę odszkodowania za niewywiązanie się z umowy jednej ze stron (jeżeli nie wywiąże się kupujący - sprzedawca zatrzymuje zadatek; jeżeli nie wywiąże się sprzedawca - zwraca on zadatek kupującemu w podwójnej wysokości).

W związku z tym, gdy nie jest on wynagrodzeniem za dostawę towarów lub świadczenie usług, tylko odszkodowaniem (a te co do zasady nie są opodatkowane podatkiem VAT), nie powinien być podatkiem VAT obciążony. Wcześniej jednak podatnik odprowadził od niego VAT należny (jako zadatek na poczet przyszłej dostawy towarów i usług), co zostało potwierdzone fakturą VAT. W związku z tym obecnie powinien mieć prawo VAT ten skorygować.

Na okoliczność tę powinien zatem móc wystawić fakturę korygującą. Niestety tutaj pojawiają się pewne wątpliwości, czy wystawienie takiej faktury jest możliwe. Zgodnie bowiem z ww. rozporządzeniem, fakturę korygującą wystawia podatnik w przypadku, gdy po wystawieniu faktury udzielono rabatów, podwyższono cenę lub w stwierdzono pomyłki w cenie, stawce lub kwocie podatku bądź w jakiekolwiek innej pozycji faktury, a także w przypadku zwrotu sprzedawcy towarów oraz zwrotu nabywcy kwot nienależnych, zwrotu nabywcy zaliczek, przedpłat, zadatków lub rat, podlegających opodatkowaniu.

Przepisy w sprawie podatku VAT czy też wystawiania faktur milczą natomiast w kwestii wystawiania faktur korygujących na zatrzymane zadatki przez sprzedawcę. Zgodnie z przepisami rozporządzenia w sprawie faktur, fakturę korygującą wystawia się w przypadku zwrotu zadatku. Nie mamy natomiast z takim zwrotem do czynienia w sytuacji, gdy sprzedawca zadatek zatrzymuje jako odszkodowanie od kontrahenta. Wygląda zatem na to, że mamy do czynienia z luką prawną w przypadku wyżej opisywanym.

Słuszne wydaje się jednak stwierdzenie, że w takiej sytuacji podatnikowi przysługuje prawo do skorygowania podatku VAT w zakresie wcześniej pobranych zadatków, które zostały opodatkowane. W związku z tym powinien mieć prawo do wystawienia faktury korygującej do faktury dokumentującej pobranie zadatku. Niestety w tej kwestii nie ma zgody wśród organów podatkowych. Jedne uważaj, że powyższe jest prawidłowe, inne natomiast wskazują, że wystawienie w takiej sytuacji faktury korygującej jest nieprawidłowe.