Pomoc rodziny w firmie a przychody i koszty podatkowe

Przeczytaj także: Zwrot kosztów dojazdu weterynarza prowadzącego firmę

Podstawowym sposobem zatrudniania pracowników jest umowa o pracę. Przepisy prawa pracy nie zakazują także, aby umowę taką zawrzeć z członkiem rodziny. W takiej sytuacji stosuje się przepisy prawa pracy takie same, jak przy umowach z innymi osobami. Z kolei w zakresie podatku dochodowego będą miały tutaj zastosowanie szczególne przepisy w zakresie przychodów i kosztów podatkowych.

Koszty podatkowe przedsiębiorcy

Art. 23 ust. 1 pkt 10 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych stanowi, że nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wartości własnej pracy podatnika, jego małżonka i małoletnich dzieci, a w przypadku prowadzenia działalności w formie spółki cywilnej lub osobowej spółki handlowej - także małżonków i małoletnich dzieci wspólników.

Zgodnie z tym przepisem zatem przedsiębiorca nie zaliczy do kosztów firmy np. wypłacanego wynagrodzenia osobom wyżej wymienionym. Bez znaczenia pozostaje tutaj rodzaj zawartej umowy pomiędzy stronami. Nie oznacza to jednak, że wszelkie wydatki ponoszone w związku z korzystaniem w firmie z pomocy osób wyżej wymienionych nie będą kosztem firmy. Przepis ten bowiem wskazuje na to, że nie zalicza się to kosztów jedynie „wartości własnej pracy lub osób współpracujących”, czyli wydatków na wynagrodzenie za ich pracę. Powyższe potwierdził NSA w wyroku z 7 lutego 2001 r. (sygn. akt ISA/Gd2349/98), w którym to wskazał, że: „Praca małżonka podatnika świadczona w ramach prowadzonej przez podatnika działalności gospodarczej niezależnie od tego, w jakiej formie jest wykonywana (czy to bezumownie, czy też na podstawie umowy o pracę, czy też umowy-zlecenia lub umowy o dzieło), na podstawie art. 23 ust. 1 pkt 10 updof, nie stanowi kosztu uzyskania przychodu”.

Kosztem uzyskania przychodu nie będzie także wartość wynagrodzenia męża lub żony w nawet w sytuacji, gdy pomiędzy małżonkami istnieje rozdzielność majątkowa.

Przy pozostałych wydatkach natomiast stosuje się ogólne przepisy w zakresie zaliczania ich do kosztów uzyskania przychodów (czyli muszą być one ponoszone w związku z osiąganiem przychodów lub zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła przychodów i nie mogą być wymienione w katalogu wyłączeń z kosztów, który znajduje się w artykule 23 ust. 1 ustawy).

W związku z tym przedsiębiorca zaliczy do kosztów firmy m.in. składki ZUS zapłacone za powyższe osoby, zwrot wydatków z tytułu używania w celach służbowych prywatnego samochodu, diety i inne zwrócone koszty podróży służbowej, wydatki na szkolenia i kursy. Stanowisko takie potwierdził także NSA, który w wyroku z dnia 28 kwietnia 1995 r. (sygn. akt SA/Kr 228/95) uznał, że wydatki na pokrycie kosztów (diety, ryczałt za hotel) nie odzwierciedlają wartości pracy, a tym samym mogą być zaliczane do kosztów uzyskania przychodów.

Przychody podatkowe przedsiębiorcy

Występują sytuacje, że członkowie rodziny pomagają w prowadzeniu firmy bez otrzymywania z tego tytułu wynagrodzenia. Tutaj należy pamiętać, że po stronie przedsiębiorcy powstaje z tego tytułu przychód z nieodpłatnego świadczenia podlegający opodatkowaniu. Jak bowiem wskazuje art. 14 ust. 2 pkt 8 ustawy, przychodem z działalności gospodarczej jest m.in. wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń, obliczonych zgodnie z art. 11 ust. 2-2b.

Ustawodawca przewidział jednak od powyższego pewne zwolnienie, które zostało określone w art. 21 ust. 1 pkt 125 ustawy. Otóż zgodnie z tym przepisem zwalnia się z podatku wartość świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń, obliczoną zgodnie z art. 11 ust. 2-2b, otrzymanych od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków darowizn (czyli małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę, teściów, zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych).

Reasumując powyższe przedsiębiorca który zatrudni małżonka lub małoletnie dzieci w swojej firmie, nie zaliczy do kosztów uzyskania przychodów wydatków ponoszonych na wypłatę wynagrodzeń dla nich za świadczoną pracę. W przypadku prowadzenia firmy w postaci spółki, powyższe stosuje się do rodzin wszystkich wspólników. Przy pozostałych wydatkach stosuje ogólne zasady rozliczania kosztów. Jeżeli natomiast pomoc taka jest nieodpłatna, po stronie przedsiębiorcy powstaje przychód z nieodpłatnego świadczenia, który jednak jest zwolniony z podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 125 ustawy.