Kontrola podatkowa: przedłużenie a prawa podatnika

Przeczytaj także: Zastrzeżenia do protokołu po kontroli podatkowej

Zgodnie z art. 284b § 1 Ordynacji podatkowej, kontrola podatkowa powinna zostać zakończona bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w terminie wskazanym w imiennym upoważnieniu do przeprowadzenia kontroli. Zwrot „bez zbędnej zwłoki”, będący odpowiednikiem słowa „niezwłocznie”, wyraźnie wskazuje na obowiązek sprawnego i szybkiego przeprowadzenia kontroli. Z uwagi jednak na końcowy fragment cytowanego przepisu, dla kontrolujących decydujące znaczenie ma termin wskazany w udzielonym im upoważnieniu do przeprowadzenia kontroli, przy czym – co istotne – jest to tylko „przewidywany” (a więc orientacyjny) termin zakończenia kontroli. Oznacza to, że nie jest to termin bezwzględnie obowiązujący i może zostać przedłużony.

W razie niedotrzymania terminu wskazanego w upoważnieniu, kontrolujący jest obowiązany zawiadomić o tym kontrolowanego, podając przyczyny przedłużenia terminu zakończenia kontroli i wskazując nowy termin jej zakończenia (art. 284b § 2 Ordynacji podatkowej). Przewidziana przez ustawodawcę możliwość przedłużenia terminu zakończenia kontroli znacznie osłabia znaczenie sankcji z art. 284b § 3 Ordynacji podatkowej, zgodnie z którą dokumenty dotyczące czynności kontrolnych dokonanych po upływie terminu wskazanego w upoważnieniu nie stanowią dowodu w postępowaniu podatkowym, chyba że został wskazany nowy termin zakończenia kontroli. Wystarczy bowiem, że kontrolujący w odpowiedni sposób zawiadomią podatnika o przedłużeniu terminu zakończenia kontroli, a wszystkie dokumenty zgromadzone w wyniku czynności kontrolnych będą mogły stanowić dowód w sprawie – bez względu na faktyczny czas trwania kontroli.

Mając tę świadomość, organy nierzadko prowadzą kontrolę podatkową o wiele dłużej niż to wynika z pierwotnego terminu jej zakończenia. W takiej sytuacji kontrolowany podatnik teoretycznie może skorzystać z uprawnienia do wniesienia ponaglenia na działanie kontrolujących, gdyż taką możliwość przewiduje art. 141 w zw. z art. 292 Ordynacji podatkowej. Ponaglenie jest to formalny środek prawny wnoszony do organu wyższego stopnia nad organem prowadzącym kontrolę. Jego praktyczne znaczenie w walce z przewlekłością kontroli podatkowej jest jednak znikome, gdyż jeszcze przed rozpatrzeniem takiego ponaglenia kontrola z reguły zostaje zakończona. A jeśli nawet organowi wyższego stopnia uda się rozpatrzyć ponaglenie przed zakończeniem kontroli, to i tak zazwyczaj ponaglenie jest uznawane za nieuzasadnione, o ile kontrolujący w odpowiedni sposób zawiadamiali podatnika o przedłużeniu terminu zakończenia kontroli. Z drugiej jednak strony, wniesienie ponaglenia, nawet jeśli miałoby ono zostać załatwione negatywnie, jest formą sygnalizacji organom przewlekłości prowadzonej kontroli i może w sposób nieformalny przyczynić się do przyspieszenia działań kontrolujących oraz rzeczywistego terminu zakończenia kontroli.