Z faktury nie odliczymy VAT mimo jej zapłacenia

Przeczytaj także: Slim VAT 3 a sprzedaż mieszana - korzystne zmiany dla podatników

Do końca grudnia 2007 r. art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy o VAT wskazywał, że „Nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego faktury i dokumenty celne, w przypadku gdy transakcja udokumentowana fakturą nie podlega opodatkowaniu, jest zwolniona od podatku – a kwota wykazana w fakturze nie została uregulowana.”

Z kolei od dnia 01 stycznia 2008 r. przepis ten brzmi „Nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego faktury i dokumenty celne w przypadku gdy transakcja udokumentowana fakturą nie podlega opodatkowaniu albo jest zwolniona od podatku”

Zmiana zatem nieduża – usunięto jedynie końcówkę tego przepisu, czyli „a kwota wykazana w fakturze nie została uregulowana”. Niestety skutki podatkowe dla podatników są dużo większe i niekorzystne. Dlaczego?

Przepis ten był swego rodzaju furtką, z której można było skorzystać w przypadku, gdy podatnicy nie byli pewni, czy dana czynność (czyli sprzedaż towaru lub świadczenie usługi) jest zwolniona z podatku VAT, wyłączona z ustawy o VAT, czy też opodatkowana. Gdy występowały takie wątpliwości – podatnicy ją opodatkowywali. Sprzedawca odprowadzał podatek z tytułu takiej transakcji do urzędu skarbowego, a nabywca (pod warunkiem, że uregulował należność za taką fakturę) odliczał z niej podatek VAT. Niestety z dniem 01 stycznia 2008 r. powyższa możliwość została podatnikom odebrana. Od tego dnia bowiem nie można VAT-u z faktury dokumentującej czynności zwolnione lub wyłączone spod ustawy o VAT odliczyć w sytuacji, gdy (w związku z wątpliwościami co do opodatkowania) podatnicy na wszelki wypadek je opodatkowali. A kiedy takie sytuacje występują najczęściej?

Ciągłe wątpliwości interpretacyjne budzą premie pieniężne, czyli udzielanie bonusów w przypadku zakupienia odpowiedniej ilości towarów. Są one najlepszym przykładem występowania powyższej sytuacji. Organy podatkowe bowiem nadal wydają rozbieżne interpretacje w zakresie ich opodatkowania. Jedne twierdzą, że premia taka jest świadczeniem usługi i karzą na nie wystawiać faktury VAT. Inne, że jest to rabat, przez co konieczne jest wystawianie faktury korygującej. NSA natomiast wskazał, że jest to zwykła premia pieniężna, która nie podlega opodatkowaniu VAT. Ponieważ jest ona obojętna z punktu podatku VAT, nie powinna być udokumentowana fakturą, tylko notą księgową.

W wyniku tak różnych interpretacji tego samego zagadnienia, podatnicy mają wątpliwości, jak premie te dokumentować, aby nie narazić się fiskusowi oraz prawidłowo wywiązywać się ze swoich obowiązków podatkowych, w tym właśnie w zakresie rozliczeń w podatku VAT. Niewątpliwe przy tych rozbieżnościach przydatny był art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy w brzmieniu obowiązującym do końca 2007 r. Jeżeli bowiem podatnicy mieli takie wątpliwości, traktowali taką premię jako usługę, na którą wystawiana była faktura VAT, od której odprowadzany był podatek, a nabywca go sobie odliczał. Następnie, gdy organ podatkowy doszedłby w wyniku np. kontroli do wniosku, że czynność ta nie powinna być opodatkowana VAT – podatnik (nabywca) mógł skorzystać z opisywanej wyżej regulacji i tym samym ustrzec się od sankcji polegającej np. na zmniejszeniu podatku naliczonego do odliczenia, skorygowania deklaracji i zapłacenia odsetek podatkowych.

Niestety od 01 stycznia 2008 r. prawo takie zostało mu odebrane, a co za tym idzie, gdy organ podatkowy uzna, że czynność ta nie powinna być opodatkowana VAT, podatnik odliczyć podatku z faktury jej dokumentującej nie może. Tym samym ustawodawca nałożył kolejne utrudnienie na przedsiębiorców – zgodnie z nowym brzmieniem wskazanego wyżej przepisu muszą oni sprawdzać, czy aby przypadkiem nabyte towary i usługi nie są zwolnione z VAT bądź wyłączone z ustawy o VAT, gdyż nie mogą z takich faktur odliczyć podatku, gdyby zostały one opodatkowane. Przepis w brzmieniu obowiązującym od 01 stycznia 2008 r. jest jednak zgodny z prawem unijnym. Europejski Trybunał Sprawiedliwości w wyroku z 19 grudnia 1989 r. w sprawie Geniusz Holding (sygn. akt C-342/87) wskazał bowiem, że zgodnie z art. 17 VI dyrektywy, prawo do odliczenia podatku naliczonego może przysługiwać jedynie w odniesieniu do podatku należnego, tj. podatku, który wynika z wykonania czynności opodatkowanej. Prawo takie nie powinno natomiast przysługiwać podatnikowi, który otrzymał fakturę, w której wykazano podatek VAT, lecz nie jest to czynność opodatkowana tym podatkiem, a został on tam wykazany np. poprzez pomyłkę wystawcy. ETS uważa zatem, że nie można stosować prawa do odliczenia podatku tylko dlatego, że został on wykazany na fakturze.

Wskazane wyżej premie pieniężne to oczywiście nie jedyne sytuacje, w których podatnicy wykorzystywali powyższy przepis. Można bowiem do nich zaliczyć także np. opodatkowanie kar umownych i odszkodowań, zbyt wcześnie wystawione faktury VAT i inne.