Podatek od spadku - kłopotliwe zwolnienie

Przeczytaj także: Według jakich przepisów opodatkować spadek?

Chodzi oczywiście o zwolnienie z tego podatku najbliższą rodzinę, czyli: małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę. Aby z tego zwolnienia skorzystać, należy spełnić warunki określone w art. 4a (który wszedł w życie z dniem 01 stycznia 2007 r.) ustawy o podatku od spadków i darowizn. Ważne znaczenia ma tutaj także art. 4 ust. 4 tej ustawy (który został zmieniony z dniem 01 stycznia 2007 r.), który wskazuje, że powyższe zwolnienie stosuje się, jeżeli w chwili nabycia nabywca posiadał obywatelstwo polskie lub obywatelstwo jednego państw członkowskich Unii Europejskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu lub miał miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub na terytorium takiego państwa.

Problemem okazało się jednak określenie momentu, od kiedy zwolnienie to można stosować. Otóż art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy o podatku od spadków i darowizn oraz ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych (czyli wprowadzającej w życie nowe przepisy) wskazuje, że do nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych, które nastąpiło przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się przepisy ustawy w brzmieniu obowiązującym przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3.

W ust. 2 cytowanego przepisu ustawodawca natomiast wskazał, że art. 4 ust. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn w brzmieniu nadanym mu ustawą nowelizującą ma zastosowanie również do nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych, które nastąpiło po dniu 12 maja 2006 r.

Organy podatkowe interpretując powyższe przepisy wskazywały, że ustawa o podatku od spadków i darowizn nie zawiera własnej definicji nabycia spadku. Należy zatem stosować definicje z kodeksu cywilnego. Ten natomiast wskazuje, że spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy, a spadkobierca nabywa prawo do spadku z chwilą jego otwarcia, czyli także z chwilą śmierci spadkodawcy. Zarówno resort finansów jak i organy podatkowe uważały zatem, że ponieważ nowe zwolnienie (wynikające z art. 4a ustawy) weszło w życie z dniem 01 stycznia 2007 r. – ma zastosowanie jedynie w sytuacji, gdy śmierć spadkodawcy nastąpiła po 31 grudnia 2006 r. Wskazywały one jednocześnie, że treść przepisu art. 4 ust. 4 można odnosić do zwolnienia wymienionego w art. 4a dopiero od dnia 01 stycznia 2007 r., czyli od daty obowiązywania nowego zwolnienia (czyli, że bez znaczenia pozostaje tutaj fakt obowiązywania znowelizowanego art. 4 ust. 4 od dnia 13 maja 2006 r.).

Takiego samego zdania był także WSA w Warszawie, który to w swoim wyroku wskazał (sygn. akt III SA /Wa 1375/07), że znowelizowany art. 4 ust. 4 ustawy nie określa zwolnienia w podatku, a jedynie możliwość skorzystania z niego. Samo zwolnienie oraz warunki, jakie trzeba spełnić aby z niego skorzystać, zostały określone w art. 4a ustawy, a ten obowiązuje od dnia 01 stycznia 2007 r.

Innego zdania był jednak WSA w Bydgoszczy (wyrok z dnia 03.12.2007 r. sygn. akt I SA/Bd 658/07). Sąd podkreślił, że z art. 4 ust. 4 ustawy w nowym brzmieniu wynika, że wsteczne obowiązywanie dotyczy nowych przepisów dotyczących zwolnień podatkowych. Wskazał on, że ustawodawca, poprzez wyjątek zapisany w art. 3 ust. 2 ustawy nowelizacyjnej, rozciągnął stosowanie przepisów dotyczących nowego zwolnienia w tym podatku w stosunku do podmiotów wymienionych w art. 4 ust. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Tym samym, mimo zapisu zawartego w art. 3 ust. 1 ustawy nowelizacyjnej wskazującego, że do nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych, które miało miejsce przed dniem wejście w życia tej ustawy, stosuje się przepisy ustawy o podatku od spadków i darowizn w brzmieniu obowiązującym do końca 2006 r., należy się ustosunkować do zapisu zawartego w ust. 2 tego artykułu, który zawiera wyjątek od reguły zawartej w art. 3 ust. 1 ustawy nowelizacyjnej.

Tym samym WSA w Bydgoszczy uznał, że omawiane zwolnienie ma zastosowanie także w przypadku, gdy śmierć spadkodawcy nastąpiła przed 2007 r. lecz po 12 maja 2006 r.

Jak wynika z powyższego, tak skonstruowane przepisy spowodowały wiele problemów przy ich właściwej interpretacji. Nawet wojewódzkie sądy administracyjne są tutaj podzielone.