Zwrot VAT-u: termin zaskarżony do TK

Przeczytaj także: Organ nie może objąć decyzją o zabezpieczeniu dodatkowego zobowiązania podatkowego sankcji w VAT

Rzecznik Praw Obywatelskich wskazał, iż jedną z podstawowych zasad ustawy o podatku od towarów i usług jest jego neutralność dla podatników VAT. Polega ona na tym, iż dzięki realizacji prawa do odliczenia podatku naliczonego od należnego – podatnik VAT nie powinien ponosić ciężaru tego podatku. W związku z tym prawo do odliczenia podatku naliczonego od podatku należnego oraz zwrot nadwyżki podatku naliczonego nad należnym powinno być realizowane w „rozsądnym terminie”

Treść art. 87 ust. 2 ustawy o VAT jest następująca: „Z zastrzeżeniem ust. 3 i 3a, zwrot różnicy podatku następuje na rachunek bankowy podatnika w banku mającym siedzibę na terytorium kraju wskazanym w zgłoszeniu identyfikacyjnym, o którym mowa w odrębnych przepisach, w terminie 60 dni od dnia złożenia rozliczenia przez podatnika. Jeżeli zasadność zwrotu wymaga dodatkowego sprawdzenia, naczelnik urzędu skarbowego może przedłużyć ten termin do czasu zakończenia postępowania wyjaśniającego. Jeżeli przeprowadzone postępowanie wykaże zasadność zwrotu, o którym mowa w zdaniu poprzednim, urząd skarbowy wypłaca podatnikowi należną kwotę wraz z odsetkami w wysokości odpowiadającej opłacie prolongacyjnej stosowanej w przypadku odroczenia płatności podatku lub jego rozłożenia na raty”.

Jak uważa Rzecznik Praw Obywatelskich – zdanie drugie cytowanego przepisu jest niezgodne z art. 2, 64 ust. 1 i 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP. Art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji mówi bowiem o prawie do wolności majątkowej. Zdaniem RPO „(…) Wskazane normy konstytucyjne chronią własność i inne prawa majątkowe, w tym nadwyżkę podatku naliczonego nad należnym, która przy spełnieniu kryteriów określonych w ustawie o podatku od towarów i usług jest zwracana podatnikowi. (…)”

RPO wskazuje iż podstawowy termin zwrotu wynosi 60 dni, czyli dwa pełne okresy rozliczeniowe w podatku VAT. W związku z tym, mimo zasady neutralności, zgodnie z którą ciężar tego podatku nie powinien obarczać podatnika VAT - przez te dwa okresy jest on zmuszony ponosić ciężar tego podatku.

Jak podkreśla Rzecznik – ograniczenie własności może nastąpić „tylko w drodze ustawy”.
Z przesłanki tej wynikają dwie podstawowe konsekwencje: „niedopuszczalne jest ustanowienie jakiegokolwiek ograniczenia prawa własności bez podstawy ustawowej” oraz podstawa ta „musi mieć na tyle rozwinięte ujęcie, by czyniła zadość wymaganiu dostatecznej określoności”. W tym przypadku prawem własności jest prawo do dysponowania kwotą podatku naliczonego nad należnym. Przepisy ustawy o VAT natomiast jako przesłankę odroczenia zwrotu tego podatku wskazują „konieczność dokonania przez naczelnika urzędu skarbowego dodatkowego sprawdzenia, które potwierdzi zasadność zwrotu tegoż podatku”. Brak jednak w ustawie jest terminu, który określałby końcową datę takiego sprawdzenia – organ podatkowy termin zwrotu podatku może zatem przedłużać w nieskończoność, przez co podatnik będzie nadal ponosił ciężar nadpłaty podatku, co jest sprzeczne z zasadą neutralności.

Poza tym – zdaniem Rzecznika – „Ustawowa podstawa ograniczenia prawa własności, wskazana w art. 87 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług, nie czyni zadość wymaganiom dostateczne określoności, gdyż nie wskazuje precyzyjnie przesłanek ograniczenia prawa własności, tak aby na jej podstawie można było określić kompletny zarys ograniczenia. Ustawa nie określa przesłanek wszczęcia postępowania oraz maksymalnego terminu prowadzenia przez organ podatkowy postępowania wyjaśniającego. Zaskarżony przepis niweczy podstawowe uprawnienie składające się na treść prawa własności, jakim jest swobodne dysponowanie tym prawem.”

Urzędy Skarbowe mają zatem zbyt dużą swobodę w określaniu terminu zwrotu nadwyżki podatku naliczonego nad należnym. Poza tym zaskarżony przepis nie chroni podatnika przed pochopnymi i nieprzemyślanymi posunięciami organów skarbowych, które wszczynają postępowanie w sprawie zasadności zwrotu tego podatku.