Czym jest podatek od straty? Zasady i warunki odliczania straty podatkowej

Przeczytaj także: Rozliczenie straty podatkowej z działalności gospodarczej

Wyjaśnienie pojęcia straty

Czym właściwie jest strata? Zgodnie z prawem podatkowym, o stracie mówimy wtedy, gdy mamy do czynienia z pewnego rodzaju zmniejszeniem lub deficytem względem stanu pierwotnego. Zgodnie z przepisami, strata jest więc sytuacją, w której koszty uzyskania przychodów przewyższają sumę przychodów z danego źródła.

Wspomnianą definicję straty znajdziemy w artykule 9 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz w artykule 7 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Upraszczając, jeśli w ciągu danego roku zrobiliśmy mniej niż wydaliśmy, aby ten zarobek uzyskać, to ponieśliśmy stratę. Wówczas musimy wykazać to w deklaracji podatkowej rocznej. Czy w takim przypadku podatnik zyskuje jakiekolwiek ulgi czy korzyści? Owszem – w ciągu kolejnych 5 lat będzie mieć możliwość obniżenia uzyskanego dochodu o wysokość poniesionej wcześniej straty. Zabieg ten umożliwi mu zmniejszenie kwoty podatku należnego do zapłaty w kolejnych latach.

PIT a CIT. Kto ma prawo odliczenia straty?

Możliwość odliczenia straty od dochodu uzyskanego w kolejnych latach podatkowych została uwzględniona zarówno w ustawie o PIT, jak i w ustawie o CIT. Uprawnione do odliczenia są osoby fizyczne oraz osoby prawne. Trzeba jednak zauważyć, że podstawową przesłanką dającą możliwość dokonania odliczenia jest to, iż strata z lat ubiegłych musi zmniejszać dochody uzyskane z tego samego źródła. Co rozumiemy pod pojęciem źródła?

W artykule 10 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych znajdziemy katalog źródeł przychodów. Wśród najczęściej występujących wymienia się:

• umowę o pracę,
• działalność wykonywaną osobiście,
• pozarolniczą działalność gospodarczą,
• najem oraz podnajem,
• dzierżawę,
• emeryturę lub rentę.

Za to katalog przychodów wymienionych w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych nie jest już tak obszerny. W ustawie uwzględniono podział źródeł przychodów na dwie kategorie – z zysków kapitałowych oraz z innych źródeł. W ramach tego rozróżnienia ważne jest to, iż nie można odliczyć straty wynikającej z zakresu zysków kapitałowych od dochodu powstałego w ramach innych źródeł (i na odwrót). W rezultacie strat wynikłych z innych źródeł nie odlicza się od dochodu z zysków kapitałowych.

Warunki odliczania straty

Jakie są zasady i warunki odliczania straty?

Zacznijmy od tego, że muszą zostać spełnione w tym celu 2 przesłanki:

1. Pierwszą jest to, aby źródło przychodu, z którego poniesiono stratę oraz źródło późniejszego dochodu były takie same.
2. Drugim warunkiem jest obowiązek wykazania dochodu w roku podatkowym, w którym chcemy odliczyć stratę. Nie można zgłosić straty do odliczenia w roku podatkowym, w którym powtórnie ponieśliśmy stratę. Trzeba uwzględnić więc, że w najbardziej skrajnych przypadkach, jeśli podatnik nie uzyska dochodu przez całe kolejne 5 lat, nie może w ogóle odliczyć poniesionej straty.

Czy istnieje szansa na odliczenie całej straty naraz? Aktualnie tak, choć taka możliwość jest dość nowa. Wprowadzono ją do polskiego prawa podatkowego niedawno, bo w 2019 roku. Odliczenie straty w jej pełnej wysokości jednorazowo jest dopuszczalne wówczas, gdy kwota straty nie przekroczyła 5 milionów złotych. Nadwyżka od takiej kwoty może być rozliczona przez podatnika na starych warunkach, a więc na raty przez 5 następnych lat podatkowych. Wtedy kwota straty podlegająca odliczeniu nie może być większa niż 50% kwoty poniesionej straty w jednym roku podatkowym. W rezultacie, gdy zdecydujemy się na drugą metodę odliczenia straty, jej całość odliczymy najszybciej w ciągu najbliższych 2 lat podatkowych.

Odliczenie straty jest możliwe nie tylko pod koniec roku. Można dokonywać go też w ciągu roku podatkowego, odliczając stratę poprzez ustalenie kwoty zaliczek na podatek dochodowy. Ponadto jeśli w ciągu roku podatnik postanowi zawiesić prowadzenie działalności gospodarczej lub ją zamknąć, a potem ponownie ją otworzyć, to nadal będzie mieć prawo do odliczenia straty podatkowej z działalności gospodarczej. Trzeba jednak pamiętać, że do terminu 5 lat na rozliczenie poniesionej straty wlicza się także te okresy, w których działalność jest zawieszona bądź zamknięta.

Kiedy nie można odliczyć straty?

Niestety odliczenie straty podatkowej czasem nie jest możliwe. Nie można dokonać takiego odliczenia w sytuacjach, w których:

• strata wystąpiła w związku z odpłatnym zbyciem nieruchomości lub jej części oraz udziału w nieruchomości, spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu, prawie do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej, prawie wieczystego użytkowania gruntów oraz innych rzeczy,
• gdy doszło do niej w ramach odpłatnego zbycia walut wirtualnych,
• jeśli dochody są wolne od podatku dochodowego,
• kiedy strata dotyczy niezrealizowanych zysków, o których mowa w artykule 30da Ustawy o PIT. Ustawa jako zyski niezrealizowane definiuje tzw. exit taxes, czyli przeniesienie składnika majątku poza terytorium Polski, w wyniku którego Polska w całości bądź w części traci prawo do opodatkowania dochodów ze zbycia tego składnika majątku, przy czym przenoszony składnik majątku pozostaje własnością tego samego podmiotu, oraz zmianę rezydencji podatkowej przez podatnika podlegającego w Polsce nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, w wyniku której Polska w całości albo w części traci prawo do opodatkowania dochodów ze zbycia składnika majątku będącego własnością tego podatnika, w związku z przeniesieniem jego miejsca zamieszkania do innego państwa.

Rozliczanie straty mającej związek z pandemią

Po wybuchu pandemii koronawirusa w 2020 roku doszło do zwiększenia liczby działalności, które poniosły stratę. Z tego względu rząd zaproponował Tarczę Antykryzysową, która zmieniała warunki odliczania straty podatkowej w ramach epidemii COVID 19. W ramach tego wprowadzono wyjątkowe rozwiązanie dla osób, które poniosły straty wynikłe wprost z obecności epidemii.

Przedsiębiorcy mogli odliczyć stratę poniesioną w roku 2020 od dochodu uzyskanego w roku 2019 poprzez złożeniem korekty zeznania rocznego. Aby skorzystać z tego rozwiązania, trzeba było spełnić dwa warunki:

• strata musiała mieć związek z wystąpieniem pandemii COVID 19;
• łączne przychody podatnika za 2020 roku uległy zmniejszeniu o minimum 50% od przychodów uzyskanych w 2019 roku.

Jeśli zaszły obie przesłanki jednocześnie, podatnik zyskiwał możliwość wstecznego odliczenia straty. Gdy jednak z jakiejś przyczyny wtedy nie zdecydował się na taką opcję, to wciąż może skorzystać ze standardowego, obecnego sposobu odliczania straty i zgłosić stratę za 2020 rok do odliczenia od dochodu uzyskanego w roku 2021 lub w latach przyszłych.

Podatek od straty a Polski Ład

Wraz z początkiem roku 2022 zainicjowano istotne zmiany w prawie podatkowym, czyli nastąpiło wejście w życie tzw. Polskiego Ładu. W wyniku tego doszło do wdrożenia licznych reform, które mają ogromny wpływ na wysokość świadczeń, danin i wynagrodzeń pracowniczych.

Spółki zostały zobowiązane do uiszczania tzw. minimalnego podatku dochodowego w wysokości 10% wtedy, gdy poniosą stratę ze źródeł przychodów innych niż z zysków kapitałowych lub będą miały udział dochodów ze źródła przychodów innych niż przychody z zysków kapitałowych nie mniejszy niż 1%. W rezultacie spowoduje to powstanie sytuacji, w której w przypadku gorszego roku podatnik zapłaci podatek minimalny, a w roku następnym osiągnie dochód i będzie chciał odliczyć od niego stratę z roku poprzedniego.

Osiągnięcie takiego dochodu daje możliwość uniknięcia obowiązku zapłaty wyżej wymienionego podatku. Jednak przez odliczenie straty wskaźnik dochodowości spadnie poniżej 1%, co spowoduje, że podatnik będzie musiał po raz kolejny uiścić daninę. Mimo to zgodnie ze stanowiskiem Ministerstwa Finansów dokonanie odliczenia straty nie będzie wpływać na wskaźnik dochodowości, cytując: firma pomniejszająca swój bieżący dochód o stratę z poprzednich lat, nie obniży dzięki temu wskaźnika dochodowości, a w związku z tym nie będzie musiała zapłacić minimalnego podatku.

Wnioski

Jak widać, nawet w przypadku ujemnego bilansu w danym roku, podatnik może odliczyć rzeczoną stratę od dochodu za kolejne lata. Jednocześnie jest to rozwiązanie dostępne zarówno dla osób fizycznych, jak i osób prawnych. Podatnicy, którzy ponieśli stratę w związku z epidemią koronawirusa mogli skorzystać też z wyjątkowego, wstecznego odliczenia straty za 2020 roku od dochodu za 2019 rok. Wszystko to dowodzi, że aby nie być stratnym, warto orientować się w zmianach i nowościach związanych z aktami prawa podatkowego.

Kamila Wasilewska,