Podatek od spadku przy zapisie zwykłym w testamencie

Przeczytaj także: Podstawa opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

Spadkodawczyni pozostawiła dwa testamenty. W jednym z nich zobowiązała spadkobierców ustawowych lub testamentowych do przekazania na rzecz wnioskodawczyni całej kwoty pieniężnej pozostałej ze sprzedaży mieszkania, która to kwota w chwili śmierci spadkodawczyni będzie znajdowała się na rachunku bankowym prowadzonym na nazwisko wnioskodawczyni (jest ona pełnomocnikiem spadkodawczyni), a która to kwota nie zostanie zużyta na pokrycie kosztów pobytu spadkodawczyni w zakładzie opiekuńczo-leczniczym, placówkach służby zdrowia i innych placówkach medycznych oraz na pokrycie kosztów udzielanych spadkodawczyni świadczeń zdrowotnych i leczenia oraz rehabilitacji.

Spadkobierczyni i zapisobierczyni zamierzają dokonać poświadczenia dziedziczenia po spadkodawczyni, a następnie spadkobierczyni zamierza wykonać zapis zwykły wynikający z testamentu – wyżej opisany. Wnioskodawczyni zadała pytanie, kiedy powinna zapłacić z tego tytułu podatek od spadków i darowizn? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(…) Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 2021 r. poz. 1043):

Podatkowi od spadków i darowizn, zwanemu dalej „podatkiem”, podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego.

Kliknij, aby powiekszyć

fot. mapoli-photo - Fotolia.com

Testament

Dopiero z chwilą wykonania zapisu zwykłego przez spadkobiercę powstaje obowiązek podatkowy w podatku od spadków i darowizn.

Na podstawie art. 968 § 1 i § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2020 r. poz. 1740 ze zm.):

Spadkodawca może przez rozrządzenie testamentowe zobowiązać spadkobiercę ustawowego lub testamentowego do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby (zapis zwykły).

Spadkodawca może obciążyć zapisem zwykłym także zapisobiercę (dalszy zapis).
Przedmiotem zapisu może być:
· zobowiązanie do przeniesienia własności i wydanie rzeczy oznaczonej co do gatunku lub co do tożsamości, lub ustanowienie prawa rzeczowego,
· obowiązek przekazania określonej ilości pieniędzy lub ustanowienie renty,
· przelew wierzytelności,
· umorzenie długu.

W myśl art. 970 ustawy Kodeks cywilny:

W braku odmiennej woli spadkodawcy zapisobierca może żądać wykonania zapisu niezwłocznie po ogłoszeniu testamentu. Jednakże zapisobierca obciążony dalszym zapisem może powstrzymać się z jego wykonaniem aż do chwili wykonania zapisu przez spadkobiercę.

Należy zatem wskazać, że skutkiem prawnym ustanowienia zapisu jest powstanie w chwili otwarcia spadku stosunku zobowiązaniowego pomiędzy spadkobiercą a zapisobiercą. Wprawdzie wymagalność roszczenia zapisobiercy powstaje zasadniczo, w braku odmiennej woli spadkodawcy, niezwłocznie po ogłoszeniu testamentu, jednakże dopiero spełnienie świadczenia skutkuje wykonaniem nałożonego na spadkobiercę zobowiązania.

Zatem osoba na rzecz której spadkodawca sporządził zapis w testamencie nie nabywa własności rzeczy lub praw majątkowych, wynikających z ww. praw, z chwilą otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy). Moment śmierci spadkodawcy nie oznacza zatem równoczesnego przeniesienia własności rzeczy lub praw majątkowych na inne podmioty tytułem zapisu. Zapisobiercy przysługuje w stosunku do spadkobiercy (zapisobiercy obciążonego zapisem zwykłym) jedynie roszczenie o wykonanie zapisu przez spełnienie określonego w testamencie świadczenia majątkowego. Dopiero spełnienie tego świadczenia skutkuje wykonaniem nałożonego na spadkobiercę (zapisobiercę) zobowiązania. To oznacza, że momentem nabycia rzeczy lub praw majątkowych w drodze zapisu jest chwila wykonania zapisu, czyli moment przeniesienia własności tych rzeczy lub praw majątkowych.

W myśl art. 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn:
Obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych.

Na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 2 ww. ustawy:
Obowiązek podatkowy przy nabyciu w drodze zapisu zwykłego, dalszego zapisu lub z polecenia testamentowego powstaje z chwilą wykonania zapisu zwykłego, dalszego zapisu lub polecenia.

Zgodnie natomiast z brzmieniem art. 6 ust. 1a ww. ustawy:
Jeżeli nabycie następuje w częściach, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą nabycia poszczególnych części.

W myśl art. 7 ust. 1 ww. ustawy:
Podstawę opodatkowania stanowi wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów (czysta wartość), ustalona według stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego. Jeżeli przed dokonaniem wymiaru podatku nastąpi ubytek rzeczy spowodowany siłą wyższą, do ustalenia wartości przyjmuje się stan rzeczy w dniu dokonania wymiaru, a odszkodowanie za ubytek należne z tytułu ubezpieczenia wlicza się do podstawy wymiaru.

Art. 7 ust. 2 ww. ustawy stanowi, że:
Jeżeli spadkobierca, obdarowany lub osoba, na której rzecz został uczyniony zapis zwykły lub windykacyjny, zostali obciążeni obowiązkiem wykonania polecenia lub zapisu zwykłego, wartość obciążenia z tego tytułu stanowi ciężar spadku, darowizny, zapisu zwykłego lub windykacyjnego, a w przypadku polecenia, o ile zostało wykonane.

Zgodnie natomiast z art. 7 ust. 3 ww. ustawy:
Do długów i ciężarów zalicza się również koszty leczenia i opieki w czasie ostatniej choroby spadkodawcy, jeżeli nie zostały pokryte za jego życia i z jego majątku, koszty pogrzebu spadkodawcy, łącznie z nagrobkiem, w takim zakresie, w jakim koszty te odpowiadają zwyczajom przyjętym w danym środowisku, jeżeli nie zostały pokryte z majątku spadkodawcy, z zasiłku pogrzebowego lub nie zostały zwrócone w innej formie, oraz koszty postępowania spadkowego, wynagrodzenie wykonawcy testamentu, obowiązki wykonania zapisów i poleceń zamieszczonych w testamencie, wypłaty z tytułu zachowku oraz inne obowiązki wynikające z przepisów Kodeksu cywilnego dotyczących spadków.

Ustawodawca nie podaje definicji długów i ciężarów. Jednocześnie rozszerza to pojęcie w ust. 2 i 3 art. 7 ustawy o podatku od spadków i darowizn przykładowo wyliczając przypadki, które stanowią długi i ciężary. Oznacza to, iż długi i ciężary w rozumieniu ustawy o podatku od spadków i darowizn stanowią katalog otwarty. Pojęcie „długów” w rozumieniu tego artykułu obejmuje wszelkie pieniężne roszczenia cywilnoprawne związane z przedmiotem nabycia, do których poniesienia zobowiązany jest nabywca. Równowartość tych roszczeń podlega potrąceniu od jego wartości. „Ciężarem” natomiast jest inne niż dług obciążenie nabytej rzeczy lub prawa, które w chwili nabycia zmniejsza jego wartość rynkową. Odliczenie długów i ciężarów jest wyrazem istoty (elementem konstrukcyjnym) podatku od spadków i darowizn, polegającej na opodatkowaniu przyrostu czystej wartości majątku podatnika.

Na mocy art. 8 ust. 1 ww. ustawy:
Wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych przyjmuje się w wysokości określonej przez nabywcę, jeżeli odpowiada ona wartości rynkowej tych rzeczy i praw, a wartość praw do wkładów oszczędnościowych - w wysokości tych wkładów.

Stosownie natomiast do art. 8 ust. 3 ww. ustawy:
Wartość rynkową rzeczy lub praw majątkowych określa się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich miejsca położenia, stanu i stopnia zużycia, oraz w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju, z dnia powstania obowiązku podatkowego.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn:
Opodatkowaniu podlega nabycie przez nabywcę, od jednej osoby, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej:
1) 9.637 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej;
2) 7276 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej;
3) 4902 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.

Art. 14 ust. 1 ww. ustawy stanowi, że:
Wysokość podatku ustala się w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca.

Zgodnie z art. 14 ust. 2 ww. ustawy:
Zaliczenie do grupy podatkowej następuje według osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe.

W myśl art. 14 ust. 3 ww. ustawy:
Do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:
1) do grupy I – małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;
2) do grupy II – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;
3) do grupy III – innych nabywców.

Na podstawie art. 17a ust. 1 i 2 ww. ustawy:
Podatnicy podatku są obowiązani, z zastrzeżeniem ust. 2, złożyć, w terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego, właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych według ustalonego wzoru. Do zeznania podatkowego dołącza się dokumenty mające wpływ na określenie podstawy opodatkowania.

Obowiązek składania zeznań podatkowych nie dotyczy przypadków, w których podatek jest pobierany przez płatnika.

Zeznanie o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych składa się na formularzu SD-3 zgodnie z rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 27 listopada 2015 r. w sprawie zeznania podatkowego składanego przez podatników podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 2015 r. poz. 2068).
Z treści wniosku wynika, że spadkodawczyni w jednym z dwóch pozostawionych po sobie testamentów, tytułem zapisu zwykłego zobowiązała swoich spadkobierców ustawowych lub testamentowych do przekazania na Pani rzecz kwoty pieniężnej pozostałej ze sprzedaży mieszkania należącego do spadkodawczyni, która w chwili śmierci spadkodawczyni znajdowała się na rachunku bankowym – prowadzonym na Pani nazwisko (była Pani pełnomocnikiem spadkodawczyni), a która to kwota nie została wykorzystana na pokrycie kosztów pobytu spadkodawczyni w zakładzie opiekuńczo-leczniczym, placówkach służby zdrowia i innych placówkach medycznych oraz na pokrycie kosztów udzielanych spadkodawczyni świadczeń zdrowotnych i leczenia oraz rehabilitacji. Spadkobierczyni wraz z Panią (zapisobierczynią) zamierza dokonać poświadczenia dziedziczenia po spadkodawczyni, a następnie spadkobierczyni zamierza wykonać zapis zwykły wynikający z ww. testamentu na Pani rzecz.

Mając na uwadze powołane wyżej przepisy oraz przedstawiony stan faktyczny stwierdzić należy, że nabycie przez Panią środków pieniężnych w wyniku przekazania ich po śmierci spadkodawczyni przez zobowiązaną spadkobierczynię tytułem zapisu zwykłego będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Obowiązek podatkowy, stosownie do art. 6 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn, powstanie z chwilą wykonania zapisu zwykłego, czyli z chwilą przeniesienia na Pani rzecz pełnych praw do środków pieniężnych znajdujących się na Pani rachunku bankowym (także prawa ich własności). Opodatkowaniu będzie podlegać czysta wartość nabytych środków, tj. po potrąceniu długów i ciężarów, jeżeli w istocie takie wystąpią. Z tytułu nabycia tych środków będzie Pani zobowiązana złożyć, w terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego, właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych na formularzu SD-3 i wykazać w nim przedmiotowe nabycie. Nie ma przy tym znaczenia, że środki pieniężne będące przedmiotem zapisu znajdują się już wcześniej na Pani rachunku bankowym, gdyż znajdują się one tam tylko z tytułu udzielonego Pani pełnomocnictwa (istniejącego za życia spadkodawczyni), natomiast status własności ww. środków zmieni się dopiero z chwilą ich nabycia przez Panią tytułem zapisu.(….)”

Pełną treść interpretacji można przeczytać na stronie Ministerstwa Finansów