Udzielenie pożyczki nie jest zwolnione z CIT, ale odsetki mogą być

Przeczytaj także: Zaciąganie/udzielanie pożyczek jako działalność finansowa firmy

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

Wnioskodawca jest niepubliczną uczelnią wyższą utworzoną na podstawie ustawy o wyższych szkołach zawodowych. Uzyskiwane przez nią dochody są przeznaczane na cele statutowe (związane z prowadzeniem działalności naukowej oraz edukacji) i zwolnione z podatku dochodowego na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o CIT. Uczelnia posiada wolne środki pieniężne na rachunku bankowym. Z uwagi na bardzo niskie stopy procentowe, zamierza ona w przyszłości udzielić osobie trzeciej oprocentowanej pożyczki ze środków własnych. Dzięki temu rozwiązaniu posiadane środki finansowe nie będą ulegały dewaluacji o wskaźnik inflacji. Po upływie okresu trwania pożyczki ta zostanie zwrócona przez pożyczkobiorcę wraz z odsetkami, zaś cała taka kwota zostanie przeznaczona na cele statutowe uczelni.

Uczelnia zadała pytanie, czy w związku z planowanym udzieleniem oprocentowanej pożyczki ze środków własnych, wydatek ten tj. udzielenie pożyczki, nie spowoduje utraty zwolnienia z CIT uzyskanych przez uczelnię do tej pory dochodów i przeznaczonych na cele statutowe oraz czy środki pieniężne zwrócone przez pożyczkobiorcę tj. kapitał (kwota nominalna pożyczki) wraz z umownymi odsetkami (oprocentowaniem pożyczki), które także zostaną przeznaczone w całości na cele statutowe, będą korzystały ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem dochodowym od osób prawnych? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(…) Wnioskodawca jest podmiotem działającym na podstawie ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2021 r., poz. 478 ze zm.), posiada osobowość prawną i jest podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych.

Kliknij, aby powiekszyć

fot. whitelook - Fotolia.com

Uczelnia zapłaci podatek od udzielonej pożyczki

Dochody uczelni przeznaczone na cele statutowe korzystają ze zwolnienia z podatku dochodowego od osób prawnych. Jeżeli jednak zostaną przeznaczone na inny cel, np. udzielenie pożyczki osobie trzeciej, zwolnienie do tej części dochodu nie będzie miało już zastosowania. Z kolei wypłacone uczelni odsetki od takiej pożyczki, gdy zostaną przeznaczone na cele statutowe, również będą zwolnione z podatku.

Zgodnie z art. 1 ust. 1 ww. ustawy, określa ona zasady funkcjonowania systemu szkolnictwa wyższego i nauki. Wnioskodawca jest uczelnią niepubliczną, o której mowa w art. 13 ust. 1 pkt 2 tejże ustawy.

Jednocześnie, wskazać należy, że ww. podmioty, a tym samym Wnioskodawca, nie zostały wymienione przez ustawodawcę w treści art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. z 2020 r., poz. 1406 ze zm.; dalej jako: „ustawa o CIT”), jako podmioty, które są zwolnione od podatku.

Z uwagi na powyższe, należy wskazać, że Wnioskodawca, tak jak inne podmioty posiadające osobowość prawną, podlega ogólnym regułom podatkowym przewidzianym w tej ustawie. Oznacza to, że ustala dochód bez względu na rodzaje źródeł przychodów, z jakich dochód ten został osiągnięty.

Zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy o CIT, przedmiotem opodatkowania podatkiem dochodowym jest dochód stanowiący sumę dochodu osiągniętego z zysków kapitałowych oraz dochodu osiągniętego z innych źródeł przychodów. W przypadkach, o których mowa w art. 21, art. 22 i art. 24b, przedmiotem opodatkowania jest przychód.

Dochodem ze źródła przychodów, z zastrzeżeniem art. 11c, art. 11i, art. 24a, art. 24b, art. 24d i art. 24f, jest nadwyżka sumy przychodów uzyskanych z tego źródła przychodów nad kosztami ich uzyskania, osiągnięta w roku podatkowym. Jeżeli koszty uzyskania przychodów przekraczają sumę przychodów, różnica jest stratą ze źródła przychodów (art. 7 ust. 2 ustawy o CIT).

Ustalony w powyższy sposób dochód może być przedmiotem zwolnienia z opodatkowania, o którym mowa w art. 17 ust. 1 ustawy o CIT. Przepis ten zawiera bowiem katalog dochodów wolnych od podatku. Innymi słowy, wyłącza z podstawy opodatkowania dochody uzyskane z tytułów w nim wymienionych.

W myśl art. 12 ust. 1 pkt 1 ustawy o CIT, przychodami, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4 oraz art. 14, są w szczególności otrzymane pieniądze, wartości pieniężne, w tym również różnice kursowe.

Stosownie do postanowień zawartych w art. 12 ust. 3 updop, za przychody związane z działalnością gospodarczą i z działami specjalnymi produkcji rolnej, osiągnięte w roku podatkowym, a także za przychody uzyskane z zysków kapitałowych, z wyłączeniem przychodów, o których mowa w art. 7b ust. 1 pkt 1, uważa się także należne przychody, choćby nie zostały jeszcze faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont.

Zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o CIT, wolne od podatku są dochody podatników, z zastrzeżeniem ust. 1c, których celem statutowym jest działalność naukowa, naukowo-techniczna, oświatowa, w tym również polegająca na kształceniu studentów, kulturalna, w zakresie kultury fizycznej i sportu, ochrony środowiska, wspierania inicjatyw społecznych na rzecz budowy dróg i sieci telekomunikacyjnej na wsi oraz zaopatrzenia wsi w wodę, dobroczynności, ochrony zdrowia i pomocy społecznej, rehabilitacji zawodowej i społecznej inwalidów oraz kultu religijnego - w części przeznaczonej na te cele.

Podkreślenia wymaga, że zwolnienie określone w art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o CIT nie jest uzależnione od rodzaju uzyskiwanego dochodu, oprócz dochodów wymienionych w art. 17 ust. 1a. Ważny jest cel na jaki ten dochód jest przeznaczony, a nie źródło jego pochodzenia, przy czym źródłem dochodów mogą być przykładowo dochody z działalności statutowej, dochody z działalności gospodarczej.

Warunkiem zwolnienia z opodatkowania dochodu podatnika jest wykazanie się tożsamością celu statutowego i celu preferowanego przez ustawodawcę w powołanym przepisie. Wykazanie tych celów w statucie musi być precyzyjne i ścisłe. Pojęcie cel statutowy to nie tylko bezpośrednie prowadzenie przez organizację jakiejś działalności, lecz także wspieranie takiej działalności, o ile wynika to wprost ze statutu.

Z art. 17 ust. 1a ustawy o CIT wynika, że zwolnienie, o którym mowa w ust. 1, dotyczące podatników przeznaczających dochody na cele statutowe lub inne cele określone w tym przepisie, nie dotyczy:
1. dochodów uzyskanych z działalności polegającej na wytwarzaniu wyrobów przemysłu elektronicznego, paliwowego, tytoniowego, spirytusowego, winiarskiego, piwowarskiego, a także pozostałych wyrobów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,5%, oraz wyrobów z metali szlachetnych albo z udziałem tych metali lub dochodów uzyskanych z handlu tymi wyrobami; zwolnieniem objęte są jednak dochody podmiotów, o których mowa w art. 7 ust. 1 pkt 1, 2 i 4-8 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, uzyskane z działalności polegającej na wytwarzaniu wyrobów przemysłu elektronicznego,
1a. dochodów uzyskanych z działalności polegającej na oddaniu środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych do odpłatnego używania na warunkach określonych w art. 17a-17k;
2. dochodów, bez względu na czas ich osiągnięcia, wydatkowanych na inne cele niż wymienione w tych przepisach.

Podkreślić należy, że z art. 17 ust. 1a pkt 2 ustawy o CIT wynika, że zwolnienie o którym mowa w art. 17 ust. 1 ustawy o CIT dotyczące podatników, przeznaczających dochody na cele statutowe lub inne cele określone w tym przepisie nie dotyczy dochodów, bez względu na czas ich osiągnięcia wydatkowanych na inne cele, niż wymienione w tym przepisie. Zatem, przepis ten wprowadza ograniczenie zakresu zwolnienia wskazanego w art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o CIT tylko do dochodu, który podatnik nie tylko przeznaczy na cele statutowe, określone w tym przepisie, ale i wydatkuje na te cele. Istotne jest to, że samo tylko przeznaczenie dochodu na cele statutowe preferowane przez ustawodawcę nie wystarczy dla zachowania prawa do zwolnienia, gdyż wydatkowanie dochodu na inny cel niż wskazany przez ustawodawcę, spowoduje, że podatnik straci prawo do zastosowania przedmiotowego zwolnienia. Charakterystyczne jest, że art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o CIT w istocie tylko określa cele społecznie użyteczne, które muszą być określone także w statucie, które uzasadniać mogą zwolnienie od podatku, o ile podatnik osiągnie dochód. Nie określa on żadnych innych warunków tego zwolnienia. Czyni to natomiast w powołanym wyżej przepisie art. 17 ust. 1a, który stanowi, że samo tylko przeznaczenie dochodu na cel społecznie użyteczny, preferowany przez ustawodawcę nie jest wystarczające do zwolnienia, dochód musi być także wydatkowany na ten cel.

Kolejny warunek omawianego zwolnienia ustawodawca wprowadził w art. 17 ust. 1b ustawy o CIT. Zgodnie z tym przepisem, zwolnienie, o którym mowa w ust. 1, dotyczące podatników przeznaczających dochody na cele statutowe lub inne cele określone w tym przepisie, ma zastosowanie, jeżeli dochód jest przeznaczony i - bez względu na termin - wydatkowany na cele określone w tym przepisie, w tym także na nabycie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych służących bezpośrednio realizacji tych celów oraz na opłacenie podatków niestanowiących kosztu uzyskania przychodów, z zastrzeżeniem ust. 1 pkt 5a.

Ustawodawca wprowadził w tym przepisie ułatwienie dla podatników w korzystaniu ze zwolnienia, bowiem postanowił, że wydatkowanie dochodu może nastąpić - po uprzednim jego przeznaczeniu - w czasie znacznie późniejszym od momentu jego osiągnięcia i przeznaczenia. Jednakże wprowadził przy tym warunek rozwiązujący - pozbawiający podatnika zwolnienia w przypadku jego wydatkowania na inny niż preferowany cel ustawowy.

Użycie przez ustawodawcę w art. 17 ust. 1 pkt 4 ww. ustawy sformułowania „w części przeznaczonej na te cele” oznacza, że jeżeli statut będzie przewidywał również realizację innych celów niż wymienione w tym przepisie - to przeznaczenie dochodów podatnika na realizację tych „innych celów” nie będzie stanowiło podstawy do zwolnienia od opodatkowania. Nie można bowiem w tym zakresie zastosować wykładni rozszerzającej ustawowy zakres zwolnienia podatkowego.

Zatem warunkiem skorzystania ze zwolnienia określonego w art. 17 ust. 1 pkt 4 ww. ustawy podatkowej jest aby cele przewidziane w statucie mieściły się w katalogu celów wymienionych w tym przepisie.

Z regulacji art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych wynika zatem wprost, że podstawowym kryterium zastosowania przewidzianego w nim zwolnienia podatkowego jest przeznaczenie przez podatnika osiągniętego przez niego dochodu na ściśle określone w nim cele preferowane, przy czym cele te muszą w sposób nie budzący wątpliwości wynikać z postanowień statutu danego podmiotu. Jednocześnie określenie „cel statutowy” oznacza cel, który został wyraźnie sprecyzowany w statucie danej osoby prawnej.