Zwrot byłym wspólnikom dopłat do spółki a podatek dochodowy

Przeczytaj także: Dopłaty do spółki z o.o. niekiedy z podatkiem dochodowym

Wspólnicy zadali fiskusowi pytanie, czy słusznie są przekonani, że zwrot dopłat przez spółkę wspólnikom w momencie, gdy już nie będą jej udziałowcami, będzie zwolniony z podatku dochodowego? Oczywiście fiskus odpowiedział, że nie. Ale po stronie wspólników stanął w czerwcu sąd, orzekając, że to organ podjął swe rozstrzygnięcie bezpodstawnie.

Wniesienie do spółki dopłat i późniejszy ich zwrot

Jeden ze współudziałowców w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością wystąpił do Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z wnioskiem o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego. W 2015 r. wraz z innymi udziałowcami wniósł do spółki z o.o. dopłaty. Obecnie spółka planuje dokonać ich zwrotu, a następnie dojdzie do wymiany udziałów, mocą której udziały te zostaną wymienione na udziały w innej spółce. Przed wymianą wspólnicy podejmą uchwałę o zwrocie dopłat. Z uwagi na potrzebę zapewnienia płynności finansowej w uchwale zostanie określony harmonogram zwrotu dopłat w ratach, a część dopłat zostanie zwrócona w okresie, kiedy wspólnicy nie będą już udziałowcami spółki.

Wspólnicy chcieli zwolnienia zwrotów dopłat z podatku dochodowego

Występując do organu podatkowego, wspólnicy byli przekonani, że zwrot dopłat przez spółkę w chwili, gdy nie będą już jej udziałowcami, na podstawie uchwały podjętej w czasie, gdy nimi byli, korzystać będzie ze zwolnienia z podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 51 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie z tym przepisem wolne od podatku dochodowego są przychody otrzymane z tytułu zwrotu wspólnikom dopłat wniesionych do spółki zgodnie z odrębnymi przepisami – w wysokości określonej w złotych na dzień ich faktycznego wniesienia. A tymi odrębnymi przepisami w przedmiotowej transakcji są regulacje art. 178 i 179 Kodeksu spółek handlowych.

Roszczenie zwrotu przypisane tym, a nie innym wspólnikom

Zdaniem udziałowców dla możliwości skorzystania z ww. zwolnienia bez znaczenia pozostaje fakt, że fizyczna wypłata zwrotów nastąpi w momencie, gdy nie będą już oni udziałowcami. Liczy się to, że byli nimi na moment podejmowania uchwały o zwrocie. Z tą przecież chwilą powstało ich roszczenie wobec spółki o zwrot dopłat. Roszczenie przypisane im, a nie żadnym innym nowym udziałowcom. Poza tym już z samego językowego rozumienia zwrotu „przychody otrzymane z tytułu zwrotu wspólnikom dopłat wniesionych do spółki zgodnie z odrębnymi przepisami” należy wnioskować, że ustawodawcy chodziło o zwolnienie z opodatkowania przychodów osoby będącej wspólnikiem w rozumieniu osoby uprawnionej do otrzymania zwrotu dopłat zgodnie z odrębnymi przepisami.

Inne rozumienie przepisu przez organ

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w marcu 2021 r. uznał stanowisko wspólników za nieprawidłowe. Stwierdził, że przychód osiągany zwrotem dokonanych do spółki dopłat mieści się w katalogu przychodów z tytułu praw majątkowych. Zdaniem organu z Kodeksu spółek handlowych wynika, że sporne dopłaty związane są z prawem udziałowym w spółce, ale nie z osobą konkretnego wspólnika, bo przysługują także następcom prawnym wspólników z tytułu nabycia udziałów. Wraz ze zbyciem udziałów przez wspólnika, który wniósł dopłatę, prawo do zwrotu jej wartości przechodzi na nabywcę udziałów tego wspólnika. Natomiast wymiana udziałów jest formą ich zbycia. Stąd też zwrot dopłaty następuje na rzecz osoby, która jest wspólnikiem w spółce w chwili zwrotu. A jeśli zwrot dopłaty następuje na rzecz obecnego wspólnika, wówczas tylko i wyłącznie jemu przysługuje zwolnienie podatkowe z tym zwrotem związane.

Sąd przyznał rację organowi, ale…

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie, do którego powyższą interpretację zaskarżył jeden ze wspólników, przyznał rację organowi podatkowemu, że prawo do zwrotu dopłat jest prawem majątkowym, ściśle związanym z faktem posiadania przez wspólnika udziałów. Zaś w razie ich zbycia prawo do otrzymania zwrotu wniesionych dopłat przechodzi na nabywcę. Nabywca bowiem wchodzi we wszystkie prawa zbywcy jako następca syngularny.

Sąd dostrzegł jednak słuszność zastrzeżenia, na które uwagę zwrócił skarżący wspólnik, a wskazanego w wyroku Sądu Najwyższego z 4 września 2014 r., sygn. akt II CSK 776/13, iż w braku postanowień umowy kupna-sprzedaży udziałów na ich nabywcę przechodzą tylko prawa związane z nabywanym, istniejącym udziałem. Ale nawet wówczas nie przechodzą na nabywcę istniejące w chwili zbycia wierzytelności przysługujące zbywcy wobec spółki, a wynikające ze wskazanych przez organ praw majątkowych. Jako przykład WSA podał tu dywidendę czy właśnie zarządzane już uchwałą wspólników zwroty dopłat.

Rzeszowski sąd, podzielając stanowisko wspólników, uchylił zaskarżoną interpretację Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, orzekając: „Jeżeli zatem w spółce, której udziałowcem był skarżący zostanie podjęta uchwała o zwrocie dopłat konkretnym wspólnikom z tytułu posiadanych przez nich udziałów, to ogólne prawo majątkowe do zysku wynikające z posiadanych udziałów skonkretyzuje się, w wierzytelność przysługującą osobie, która w momencie podejmowania uchwały będzie wspólnikiem i będzie posiadała udziały” (wyrok z 8 czerwca 2021 r., sygn. akt I SA/Rz 323/21).

Podsumowanie

Opisana sprawa tylko potwierdza, że udziałowcy spółek, jak i inni przedsiębiorcy prowadzący swoją działalność w każdej innej formie, nie muszą godzić się z niekorzystnymi dla siebie decyzjami fiskusa. Godzić się wręcz powinni natomiast z tym, że organy podatkowe dokonują tych niekorzystnych dla przedsiębiorców rozstrzygnięć celowo – dla zapewnienia zwiększonych wpływów do budżetu państwa – bezpodstawnie. Stąd też walka z fiskusem o zachowanie majątku to codzienny element ryzyka prowadzenia działalności gospodarczej. Jak orzekł w uzasadnieniu wyroku sąd: „Nie ma zatem podstaw do przyjęcia, że wraz z nabyciem praw udziałowych w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością przejdzie na nabywcę także wierzytelność z tytułu zarządzonego w spółce zwrotu dopłat” (sygn. akt I SA/Rz 323/21).