Zbiorcze faktury za usługi transportowe w walutach obcych

Przeczytaj także: Umowne okresy rozliczeniowe usług: kursy walut obcych w VAT

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

Wnioskodawca – spółka osobowa – świadczy usługi transportowe m.in. na rzecz kontrahentów zagranicznych (przedsiębiorców zarejestrowanych w swoich krajach do VAT). W tym celu zawiera z nimi umowy ramowe, których przedmiotem jest wykonywanie zleceń zamawiającego za pomocą należących do spółki samochodów ciężarowych.

Strony umówiły się przy tym, że rozliczanie usługi będzie odbywało się w cyklach miesięcznych, według następującego schematu działania:
a. po zakończeniu miesiąca zamawiający wysyła spółce liczbę zaakceptowanych przez niego i prawidłowo wykonanych zleceń transportowych z danego zamówienia;
b. na podstawie zestawienia zamawiający określa sumarycznie wysokość przysługującego spółce wynagrodzenia za cały miesiąc;
c. na podstawie przesłanego zestawienia, wraz z wyliczeniem wynagrodzenia, wnioskodawca zobowiązany jest wystawić na zamawiającego faktury w następujący sposób:
• każde zamówienie zostaje podzielone ze względu na trasę transportu dokonanego przez Wnioskodawcę (tj. ze względu na miejsce rozładunku towaru); przykładowo zamówienie może dzielić się na trzy części: transporty do miasta A we Francji, transporty do miasta B we Francji, transporty do miasta C we Francji;
• na tej podstawie Wnioskodawca wystawia trzy faktury VAT dotyczące odpowiednio transportów do miasta A we Francji, transportów do miasta B we Francji i transportów do miasta C we Francji (sumarycznie ww. trzy faktury składają się na jedno miesięczne zamówienie Zamawiającego);
• każda z ww. trzech faktur zawierać będzie wyłącznie jedną pozycję stanowiącą sumę wartości wszystkich transportów składających się na nią z danego miesiąca (okresu rozliczeniowego); dla celów rozliczenia z Zamawiającym faktura zawierałaby załącznik ze wskazaniem wszystkich transportów z danego okresu rozliczeniowego, które składają się na wartość faktury.

Spółka zadała następujące pytania:
1. Czy obowiązek podatkowy w VAT z tytułu świadczenia przedmiotowych usług (dla każdej z trzech lub więcej faktur) powstanie na podstawie art. 19a ust. 1, w zw. z ust. 3 ustawy o VAT, tj. z chwilą wykonania usługi (z upływem każdego okresu, do którego odnoszą się płatności, tj. w niniejszej sprawie z upływem każdego miesiąca)?
2. Czy spółka będzie postępowała prawidłowo jeżeli z tytułu świadczenia przedmiotowych usług będzie wystawiać co miesiąc trzy lub więcej faktur zbiorczych (każda faktura obejmująca transporty do jednego miejsca rozładunku towarów), zawierających wyłącznie jedną pozycję stanowiącą sumę wartości wszystkich transportów z danego miesiąca (okresu rozliczeniowego)?
3. Czy spółka może przeliczyć podstawę opodatkowania, określoną w walucie obcej we wszystkich trzech lub więcej fakturach, na podstawie jednego kursu przeliczeniowego dla całego okresu rozliczeniowego (miesiąca), przyjętego na ostatni dzień roboczy poprzedzający dzień powstania obowiązku podatkowego dla wszystkich trzech lub więcej faktur (art. 31a ust. 1, w zw. z art. 19a ust. 1 i ust. 3 [ustawy o] VAT)?

W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(…) Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2021 r., poz. 685; dalej jako: „ustawa” lub „ustawa o VAT”), opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, zwanym dalej „podatkiem”, podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Stosownie do art. 7 ust. 1 ustawy przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (...).

Jak stanowi art. 8 ust. 1 ustawy, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 (…).

W myśl art. 19a ust. 1 ustawy, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi, z zastrzeżeniem ust. 1a, 5 i 7-11, art. 14 ust. 6, art. 20 i art. 21 ust. 1.

Stosownie do art. 19a ust. 3 ustawy, usługę, dla której w związku z jej świadczeniem ustalane są następujące po sobie terminy płatności lub rozliczeń, uznaje się za wykonaną z upływem każdego okresu, do którego odnoszą się te płatności lub rozliczenia, do momentu zakończenia świadczenia tej usługi. Usługę świadczoną w sposób ciągły przez okres dłuższy niż rok, dla której w związku z jej świadczeniem w danym roku nie upływają terminy płatności lub rozliczeń, uznaje się za wykonaną z upływem każdego roku podatkowego, do momentu zakończenia świadczenia tej usługi.

Analiza przywołanych wyżej przepisów wskazuje, że w art. 19a ust. 1 ustawy sformułowana została zasada ogólna, zgodnie z którą obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania dostawy towaru bądź wykonania usługi co oznacza, że podatek staje się wymagalny w rozliczeniu za okres, w którym dokonana została dostawa towarów bądź świadczenie usług i za ten okres powinien być rozliczony.

Natomiast art. 19a ust. 3 ustawy zawiera unormowanie w zakresie uznania za wykonaną „usługę, dla której w związku z jej świadczeniem ustalane są następujące po sobie terminy płatności lub rozliczeń”, czyli taką usługę, która jest zwykle wykonywana w sposób ciągły przez pewien czas, natomiast rozliczenie należności za nią następuje w ustalonym okresie.

Przepisy regulujące podatek od towarów i usług nie definiują pojęcia „sprzedaży o charakterze ciągłym”. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 17 kwietnia 2012 r., sygn. akt I FSK 935/11 odniósł się do tego pojęcia następująco: „(...) sprzedaż o charakterze ciągłym (...) polega na świadczeniach ciągłych podatnika, obejmujących pewne stałe zachowania w czasie trwania stosunku obligacyjnego, zaspokajające interes odbiorcy tych świadczeń, poprzez ich trwały – pod względem czasowym i funkcjonalnym – charakter oraz cechujące się niemożliwością wyodrębnienia powtarzających się czynności podatnika, co jest charakterystyczne dla świadczeń ciągłych (okresowych)”.

Wykładnia językowa pojęcia „sprzedaż o charakterze ciągłym” sprowadza się do ustalenia znaczenia przymiotnika „ciągły”. W Słowniku Języka Polskiego pod red. J. Szymczaka (PWN, Warszawa 1989) słowo to zdefiniowane zostało jako „dziejący się, odbywający nieustannie, trwający stale, nieustannie; bezustanny, ustawiczny, stale się powtarzający, stały” oraz „ciągnący się nieprzerwanie w przestrzeni, nie mający luk, odstępów”.

Z powyższego wynika, że za sprzedaż o charakterze ciągłym należy uznać sprzedaż odbywającą się bezustannie, stale, bez przerwy itd. Pojęcie ciągłości, rozumiane zgodnie z zasadami prawa cywilnego, należy odnieść do pojęcia zobowiązania o charakterze ciągłym. Zobowiązanie takie wytwarza stosunek prawny oznaczony terminem lub nim nieoznaczony. Charakter tego zobowiązania jest trwały i mogą z niego wypływać obowiązki ciągłe lub okresowe. W zobowiązaniu ciągłym nie da się wyróżnić powtarzających się odrębnych czynności, które można byłoby zakwalifikować jako świadczenia samodzielne w określonym momencie (czasie). Innymi słowy, w przypadku świadczenia ciągłego nie sposób stwierdzić, że zostało ono zrealizowane w konkretnej dacie, ponieważ jest ono realizowane stale – stan realizacji świadczenia trwa – przez określony okres (np. w przypadku najmu, usług telekomunikacyjnych czy dostawy energii elektrycznej). Pod pojęciem sprzedaży „ciągłej” należy więc rozumieć wynikające ze zobowiązania o charakterze ciągłym, świadczenie polegające na stałym i powtarzalnym (trwałym) zachowaniu się strony zobowiązanej do świadczenia.

Niemożność jednorazowego wykonania czynności o charakterze ciągłym powinna wynikać z rodzaju czynności (istoty świadczenia), a nie z okoliczności, że na mocy jednej umowy, zawartej na określony czas, dokonanych zostanie wiele świadczeń, które co do zasady mogą być wykonane jednorazowo. Samo zawarcie więc z klientem umowy, z której wynika ustalony okres rozliczeniowy dla świadczonych usług, nie przesądza o uznaniu danej sprzedaży za sprzedaż o charakterze ciągłym, w przypadku gdy mają miejsce samodzielne świadczenia w ustalonym przez strony okresie, co do których można jednoznacznie wskazać moment ich wykonania.

Powyższe stanowisko jest zgodne z wyrokiem NSA z dnia 2 lipca 2013 r., sygn. akt I FSK 1228/12, w którym Sąd uznał, że „… ze sprzedażą o charakterze ciągłym będziemy mieć do czynienia wtedy, gdy dostawa lub usługa jest stale w fazie wykonywania, tj. wykonywana jest nieprzerwanie przez czas trwania umowy, i w której jednoznacznie można określić jedynie moment rozpoczęcia jej świadczenia, natomiast moment jej zakończenia (definiowanego wykonania) nie jest z góry określony, lecz jest wyznaczony przez datę obowiązywania umowy między kontrahentami. Sąd trafnie uznał, że przesłanek tak zdefiniowanej »sprzedaży o charakterze ciągłym« nie spełnia świadczenie dających się wyodrębnić usług świadczonych w ramach długofalowej umowy o współpracy, gdzie usługi te są wykonywane na rzecz danego klienta na każdorazowe, sprecyzowane zlecenie przewozowe. Sąd słusznie podkreślił, że w sprzedaży o charakterze ciągłym nie chodzi o samą częstotliwość świadczeń (która niewątpliwie w sprawie zachodzi), lecz o trwałość świadczenia (jego nieprzerywalność), tj. pozostawanie w fazie wykonywania”.

Podobnie wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 24 listopada 2011 r., sygn. akt I FSK 157/11, stwierdzając, że „… istotą świadczenia ciągłego jest pewna stałość i trwałe spełnianie świadczenia w czasie, która powoduje niemożność wyróżnienia powtarzających się odrębnych czynności stanowiących samodzielne świadczenia i w konsekwencji określenia dnia dokonania danej czynności, jako dnia spełnienia świadczenia”.

Tym samym należy sformułować wniosek, że jako sprzedaż ciągłą można uznać każdą dostawę lub usługę, która jest stale w fazie wykonywania, co oznacza, że wykonywana jest nieprzerwanie przez czas trwania umowy i w której jednoznacznie można określić jedynie moment rozpoczęcia jej świadczenia, natomiast moment jej zakończenia, rozumianego jako definitywne wykonanie, nie jest z góry określony. Jest on wyznaczony przez datę obowiązywania umowy między kontrahentami.

Ponadto wskazać należy, że w przypadku, gdy bez większych przeszkód można określić zarówno moment rozpoczęcia jak i zakończenia poszczególnych świadczonych usług, mamy do czynienia ze świadczeniami jednorazowymi, dokonywanymi w ustalonych okresach czasu, które można wyodrębnić jako samodzielne świadczenia, określone jednoznacznie co do przedmiotu oraz czasu ich realizacji.(…)

Przedstawiony opis zdarzenia przyszłego jednoznacznie wskazuje, że zamówienia składane przez Zlecającego jednoznacznie definiują w jakim czasie i na jakiej trasie ma się odbyć transport, a także zawierają wskazanie miejsc załadunku i rozładunku towarów. Poza tym zestawienie wysyłane przez Zamawiającego do Spółki po zakończeniu miesiąca zawiera ilości prawidłowo wykonanych i zaakceptowanych zleceń na określonych trasach, z określonym miejscem docelowym. Zatem Wnioskodawca dysponuje narzędziami w postaci wymienionych zleceń i zestawień miesięcznych, umożliwiających jednoznaczne wskazanie dat (momentu) rozpoczęcia i zakończenia każdej pojedynczej usługi transportowej.

Tym samym świadczone przez Wnioskodawcę usługi transportowe stanowią usługi o charakterze powtarzalnym, realizowane w określonym czasie i w ilości wskazanej przez Zamawiającego w zleceniu. Wobec tego sprzedawana przez Wnioskodawcę usługi transportowe nie są usługą ciągłą, tylko jest świadczeniem dokonywanym w ustalonym przez strony czasie, które można wyodrębnić jako samodzielne świadczenie, określone jednoznacznie co do przedmiotu, miejsca oraz czasu realizacji. Powtarzalność tych usług – bez względu na to, czy ma miejsce w cyklu miesięcznym czy też dłuższym okresie – determinuje ich charakter jako usług posiadających swój początek i koniec, a przy tym nie świadczy o ich ciągłości.