Odsetki za zwłokę i opłata prolongacyjna nie są kosztami podatkowymi

Przeczytaj także: Zwrot unijnej dotacji z odsetkami poza kosztami uzyskania przychodu

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

Spółka z o.o. (X) została zobowiązana do zwrotu części dofinansowania pochodzącego ze środków europejskich – wraz z odsetkami za zwłokę liczonymi jak od zaległości podatkowych od dnia przekazania środków.
Obowiązek zwrotu powstał w związku ze zmianą struktury właścicielskiej X., w wyniku której właścicielem 60% udziałów stał się Y, co spowodowało, że X stał się tzw. dużym przedsiębiorstwem w rozumieniu przepisów unijnych o pomocy publicznej.
Powstała zaległość została spółce rozłożona na raty, co spowodowało naliczenie opłaty prolongacyjnej.

Spółka zadała pytanie, czy odsetki oraz opłata prolongacyjna związane z obowiązkiem zwrotu dofinansowania, stanowią dla niej podatkowe koszty uzyskania przychodu? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(…) O możliwości zaliczenia do kosztów podatkowych wydatków ponoszonych przez podatników podatku dochodowego od osób prawnych decydują przepisy ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2020 r., poz. 1406 ze zm., dalej: „updop”). Zgodnie z art. 15 ust. 1 updop, kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów ze źródła przychodów lub w celu zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1.

Kliknij, aby powiekszyć

fot. apops - Fotolia.com

Fiskus nie dokłada się do błędów podatników

Jeżeli swoim działaniem spowodowałeś, że konieczne jest oddanie części otrzymanej dotacji z odsetkami oraz opłatą prolongacyjną przy rozłożeniu tego zwrotu na raty, to zarówno odsetek jak i opłaty prolongacyjnej do kosztów podatkowych nie zaliczysz. Fiskus uważa bowiem, że w ten sposób przedsiębiorca nie może rekompensować sobie swojego nieprawidłowego zachowania.

Konstrukcja przepisu dotyczącego kosztów uzyskania przychodów daje podatnikowi możliwość odliczenia dla celów podatkowych wszelkich kosztów (niewymienionych w art. 16 ust. 1 updop), pod warunkiem, że wykaże ich bezpośredni bądź pośredni związek z prowadzoną działalnością, a ich poniesienie ma lub może mieć wpływ na wielkość osiągniętego przychodu. Tak więc, kosztami uzyskania przychodów są wszelkie, racjonalnie i gospodarczo uzasadnione wydatki związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, których celem jest osiągnięcie, zabezpieczenie i zachowanie źródła przychodów, z wyjątkiem wymienionych w art. 16 ust. 1 updop.

Zatem, aby określony wydatek można było uznać za koszt uzyskania przychodów, między tym kosztem a przychodem musi istnieć związek przyczynowo-skutkowy. Chodzi tu o związek tego typu, że poniesienie kosztu ma wpływ na powstanie lub zwiększenie przychodu. Przez koszty uzyskania przychodów bezpośrednio związane z przychodami należy rozumieć te koszty, których poniesienie wpływa bezpośrednio na uzyskanie przychodu z danego źródła. Są to więc wszelkie koszty, których poniesienie jest niezbędne, aby określone źródło przychodów przyniosło konkretne przychody. Aby uznać dany wydatek za koszt uzyskania przychodów nie jest konieczne w każdym przypadku wykazanie między nim, a przychodem bezpośredniego związku. Należy zaznaczyć, że kosztami uzyskania przychodów są wszystkie wydatki poniesione w celu uzyskania przychodów, w tym również w celu zachowania i zabezpieczenia źródła przychodów, tak aby to źródło przynosiło przychody także w przyszłości.

Wobec powyższego, kosztami będą również koszty pośrednie związane z uzyskiwanymi przychodami, jeżeli zostanie wykazane, że zostały w sposób racjonalny poniesione w celu uzyskania przychodów (w tym dla zagwarantowania funkcjonowania źródła przychodów), nawet wówczas gdyby z obiektywnych powodów przychód nie został osiągnięty.

Kosztem uzyskania przychodów jest zatem taki wydatek, który spełnia łącznie następujące warunki:
• został poniesiony przez podatnika, tj. w ostatecznym rozrachunku musi zostać pokryty z zasobów majątkowych podatnika,
• jest definitywny (rzeczywisty), tj. wartość poniesionego wydatku nie została podatnikowi w jakikolwiek sposób zwrócona,
• pozostaje w związku z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą,
• poniesiony został w celu uzyskania przychodów, zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów,
• został właściwie udokumentowany,
• nie znajduje się w grupie wydatków, których zgodnie z art. 16 ust. 1 ww. ustawy nie uważa się za koszty uzyskania przychodów.

Należy przy tym zauważyć, że definicja sformułowana przez ustawodawcę ma charakter ogólny. Z tego względu, każdorazowy wydatek poniesiony przez podatnika powinien podlegać indywidualnej analizie w celu dokonania jego kwalifikacji prawnej. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy ustawa wyraźnie wskazuje jego przynależność do kategorii kosztów uzyskania przychodów lub wyłącza możliwość zaliczenia go do tego rodzaju kosztów. W pozostałych przypadkach, należy zaś zbadać istnienie związku przyczynowego pomiędzy poniesieniem kosztu, a powstaniem przychodu lub realną szansą powstania przychodów podatkowych, bądź też zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła ich uzyskiwania. Podatnik oceniając związek wydatku z prowadzoną działalnością gospodarczą winien zakładać, że dany koszt może obiektywnie przyczynić się do osiągnięcia przychodu. Ponadto, należy mieć na względzie, że podatnik uznając wydatek za koszt uzyskania przychodu odnosi ewidentne korzyści albowiem o ten koszt zmniejsza podstawę opodatkowania. Na nim więc spoczywa ciężar udowodnienia, że określony wydatek jest kosztem uzyskania przychodu.

Uznanie danego wydatku za koszt uzyskania przychodów jest możliwe tylko wtedy, gdy z prawidłowo i rzetelnie udokumentowanych zdarzeń wynika ponad wszelką wątpliwość, że jest to wydatek celowy i racjonalnie uzasadniony. Zatem to podatnik zobowiązany jest wykazać nie tylko fakt poniesienia danego wydatku, ale także jego celowość i racjonalność.

Innymi słowy oznacza to, że dla kwalifikacji prawnej danego kosztu istotne znaczenie ma cel, w jakim został poniesiony. Wydatek zostanie uznany za koszt uzyskania przychodów, jeżeli pomiędzy jego poniesieniem a powstaniem, zwiększeniem bądź też możliwością powstania przychodu istnieje związek przyczynowy. (…)

Mając na uwadze powyższe, nie sposób uznać, że poniesienie przez Spółkę wydatków z tytułu obowiązku zapłaty odsetek oraz opłaty prolongacyjnej w związku ze zwrotem otrzymanej dotacji jest działaniem w celu uzyskania przychodów, bądź zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów, bowiem poniesienie wydatku z tego tytułu nie wiąże się z jakimś rzeczywistym zdarzeniem, mającym lub mogącym mieć wpływ na wysokość osiągniętego lub potencjalnego przychodu, stanowi natomiast rezultat niedochowania warunków otrzymanego dofinansowania, a więc jest następstwem niewłaściwego działania Spółki. Wnioskodawca zawierając umowę o dofinansowanie musiał być świadomy ewentualnych konsekwencji wynikających z niedotrzymania jej warunków. Brak należytej staranności skutkujący wykorzystaniem dofinansowania z naruszeniem obowiązujących zasad (niezachowanie trwałości projektu), nie może być rekompensowany z wykorzystaniem przepisów podatkowych. Skoro z wniosku wynika, że obowiązek zwrotu środków powstał w związku ze zmianą struktury właścicielskiej Spółki, w wyniku której właścicielem 60% udziałów stał się Y, co w konsekwencji spowodowało, że Spółka stała się tzw. dużym przedsiębiorstwem w rozumieniu przepisów unijnych o pomocy publicznej, to nie sposób uznać że Wnioskodawca nie naruszył zasad (warunków) przyznawania dofinansowania. Podatnik nie może kwalifikować do kosztów uzyskania przychodów wszelkich wydatków, będących następstwem jego niewłaściwego działania, bądź niezachowania przez niego należytej staranności, bowiem to on obarczony jest ryzykiem prowadzonej działalności.

Wobec powyższego trzeba stwierdzić, że poniesione przez Wnioskodawcę wydatki w postaci zapłaty odsetek oraz opłaty prolongacyjnej stanowią efekt nieprawidłowego wywiązania się z warunków zawartej umowy, co zostało stwierdzone decyzją Zarządu Województwa (…) w oparciu o przepisy art. 207 ust. 1 pkt 2 oraz ust. 9 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, nie pozostają w związku z osiąganiem przychodów albo zachowaniem lub zabezpieczeniem ich źródła. Brak spełnienia powyższych przesłanek, uniemożliwia zaliczenie powyższych wydatków do kosztów uzyskania przychodów. (…)”

Pełną treść interpretacji można przeczytać na stronie Ministerstwa Finansów