Zwolnienie z długu - kary umownej jest przychodem podatkowym

Przeczytaj także: Umorzenie długu nie generuje przychodu w PIT po stronie poręczyciela

Umorzenie zobowiązania w postaci kar umownych czy odszkodowania prowadzić może do powstania przychodu, na co wskazuje bezpośrednio przepis ustawy. Niemniej zwolnienie z kary w zamian za dodatkowe świadczenia określone w ugodzie sądowej może okazać się problematyczne, co pokazuje przypadek interpretacji Dyrektora KIS z dnia 7 grudnia 2020 r.

Stan faktyczny

Omawiana sprawa dotyczyła podatnika, którego kontrahent zwolnił z konieczności zapłaty zastrzeżonych w umowie kar oraz odszkodowań z tytułu nienależytego wykonania umowy w kwocie ponad pół miliona złotych. Kontrahent oświadczył, że nie będzie dochodził spornych roszczeń, a podatnik, będący dłużnikiem, zaakceptował to oświadczenie. Powyższe oświadczenia zostały podsumowane ugodą sądową poprzez przyjęcie rozwiązania korzystnego dla obu stron, tj. wierzyciel zrzeka się dochodzenia kar i odszkodowań, dłużnik natomiast zrzeka się dochodzenia ewentualnych przyszłych roszczeń o zapłatę. Należy jednak podkreślić, że wartość spornych roszczeń (kar umownych i odszkodowania) wynikała z umowy i miała określoną wartość, podczas gdy oświadczenie o rezygnacji z ewentualnych roszczeń o zapłatę dotyczyło świadczeń nieokreślonych, przyszłych.

Stanowisko organu podatkowego

W oparciu o przedstawiony powyżej stan faktyczny podatnik zadał zasadnicze pytanie, czy w przypadku zwolnienia z konieczności uiszczenia kary oraz odszkodowania powstaje przychód podatkowy, a jeżeli tak, to w jakim okresie powinien zostać opodatkowany.

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w dniu 7 grudnia 2020 r. wydał interpretację indywidualną nr 0111-KDIB1-1.4010.405.2020.1.SG, w której stwierdził, że w takiej sytuacji przychód powstaje. Brak jest ustawowej definicji pojęcia „umorzenia zobowiązania”. W tym zakresie należy odwoływać się do językowej wykładni, zgodnie z którą umorzenie oznacza zmniejszenie lub zlikwidowanie zobowiązania poprzez zrzeczenie się przez wierzyciela lub spłatę stopniową długu. W efekcie zobowiązanie dłużnika w stosunku do wierzyciela znika.

Zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt 3a ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych przychodem są wartości umorzonych lub przedawnionych zobowiązań. W ocenie Dyrektora KIS nie ma znaczenia, co jest źródłem zobowiązania, liczy się natomiast intencja ustawodawcy, który chciał opodatkować wszelkiego rodzaju nieodpłatne świadczenia. W przypadku więc umorzenia zobowiązania dojdzie do powstania przysporzenia po stronie dłużnika, przez co jego majątek będzie powiększony. Zwolnienie z przyszłych ewentualnych roszczeń w ocenie organu podatkowego nie stanowiło ekwiwalentu do zwolnienia ze zobowiązań, które są co prawda sporne, ale ich wartość jest wyliczona i wynikają z postanowień umowy.

Komentarz

Analizując kwestię opisaną w powyższej interpretacji od strony przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz kodeksu cywilnego, należy uznać, że organ miał rację, wskazując, że w przypadku umorzenia zobowiązania dochodzi do powstania przychodu. Zobowiązanie do zapłaty odszkodowania w kwocie ponad pół miliona złotych zostało potwierdzone przez dłużnika, zatem nie sposób stwierdzić, że ono nie powstało. Zasadne wydaje się także stwierdzenie braku powstania zobowiązania w przypadku rezygnacji z przyszłych roszczeń o zapłatę, które są niepewne. W efekcie brak jest ekwiwalentności świadczeń i konieczne jest opodatkowanie przychodu. Jest to więc instytucja podobna do „zwolnienia z długu”, gdzie NSA stwierdził, że prowadzi ono do powstania przychodu po stronie dłużnika (wyrok NSA z dnia 28 listopada 2018 r., sygn. akt II FSK 3159/16).

Efektywnie więc podatnik, będący dłużnikiem, który wynegocjował rezygnację z dodatkowych kar i odszkodowań, będzie zobowiązany do rozliczenia podatku w przypadku rezygnacji wierzyciela z tych zobowiązań. Jest to niezależne od woli stron. Wystarczy sama rezygnacja z dochodzenia kwot wynikających z umowy. Oznacza to, że powinno się bardzo dokładnie analizować zapisy umów w zakresie kar umownych i odszkodowań, tak aby w przyszłości ograniczyć negatywne skutki podatkowe, ponieważ intencją stron może być zrealizowanie zlecenia i brak konieczności uiszczania kar umownych. Niemniej jeżeli wynikają one z umowy, a następnie jeden podmiot z nich rezygnuje, to dłużnik będzie zobowiązany do rozliczenia podatku.