Nieuczciwy sprzedawca a koszty uzyskania przychodu

Przeczytaj także: Umowa ramowa na świadczenie usług: ważny rachunek bankowy znany fiskusowi

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

Wnioskodawca jest wspólnikiem spółki cywilnej, którą prowadzi razem z żoną. W marcu 2020 r. kupił na potrzeby tej działalności gospodarczej przyczepę kempingową (jako towar handlowy) od sprzedawcy, który ogłoszenie umieścił na niemieckim portalu. Po zapoznaniu się z ofertą wnioskodawca skontaktował się ze sprzedającym w celu potwierdzenia dostępności ogłoszenia. Po negocjacjach cenowych wnioskodawca zdecydował się na zakup, zawarł ze sprzedawcą umowę drogą elektroniczną i umówił się też ze sprzedającym, że umowę papierową dostanie przy odbiorze przyczepy. Nadto wnioskodawca dokonał sprawdzenia sprzedającego i ustalił, że

• sprzedawca był zarejestrowany na niemieckim portalu aukcyjnym jako firma,
• kontaktował się ze sprzedawcą przed zawarciem umowy,
• sprzedawca podał mu swoje dane, nazwę firmy oraz numer rachunku bankowego,
• sprzedawca podał mu adres odbioru przyczepy,
• opis, oferta, zdjęcia, filmiki zamieszczone w ogłoszeniu nie wzbudzały jego wątpliwości.

Następnego dnia wnioskodawca zlecił przelew z konta firmowego, który sprzedawca otrzymał. Tego samego dnia został zorganizowany transport. Niestety od chwili, gdy wnioskodawca powiadomił sprzedawcę, że jego kierowca jedzie po przyczepę, sprzedający nie odpowiadał, wyłączył telefon.

W kolejnym dniu wnioskodawca sprawę zgłosił na policję o możliwości popełnienia przestępstwa. Policja podjęła dochodzenie, a następnie dnia 19 września 2020 r. wydała postanowienie o umorzeniu dochodzenia.

W celu odzyskania utraconych środków pieniężnych niezwłocznie po pierwszych sygnałach, że został najprawdopodobniej oszukany:
• próbował kontaktu ze sprzedawcą na wszelkie możliwe sposoby (telefonicznie, sms, WhatsApp, itd.),
• wysłał kierowcę pod wskazany adres, gdzie miała się znajdować przyczepa,
• zwrócił się do banku z żądaniem zablokowania przelewu bankowego lub pieniędzy na koncie tej osoby,
• powiadomił organy ścigania (policję).

Wnioskodawca podkreślił, że wszystkie ww. czynności dokonał niezwłocznie po pierwszych sygnałach, że najprawdopodobniej został oszukany, w przedziale dwóch dni od dokonania transakcji.

Ponadto wnioskodawca nie odzyskał do dnia złożenia uzupełnienia wniosku pieniędzy. Policja umorzyła dochodzenie postanowieniem dnia 19 września 2020 r. z powodu niewykrycia sprawcy i wpisała sprawę do rejestru przestępstw (o czyn z art. 286 § 1kk.)

Wnioskodawca zadał pytanie, czy kwotę zapłaconą za przyczepę kempingową mogę zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów w prowadzonej działalności? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(…) Zgodnie z art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 1426 ze zm.), kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23 ustawy.

Aby wydatek mógł być uznany za koszt uzyskania przychodu winien, w myśl powołanego przepisu, spełniać łącznie następujące warunki:
• pozostawać w związku przyczynowym z przychodem lub źródłem przychodu i być poniesiony w celu osiągnięcia przychodu lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodu,
• nie znajdować się na liście kosztów nieuznawanych za koszty uzyskania przychodów, wymienionych w art. 23 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych,
• być właściwie udokumentowany.

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych nie zawiera wykazu wydatków, który przesądzałby o ich zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodów, zatem przyjmuje się, że kosztami uzyskania przychodów są wszelkie racjonalnie uzasadnione wydatki związane z prowadzoną działalnością, których celem jest osiągnięcie przychodów lub zabezpieczenie albo zachowanie źródła przychodów tak, aby to źródło przynosiło przychody także w przyszłości.

W takim ujęciu kosztami tymi będą zarówno wydatki pozostające w bezpośrednim związku z uzyskanymi przychodami, jak i pozostające w związku pośrednim, jeżeli zostanie wykazane, że zostały w sposób racjonalny poniesione w celu uzyskania przychodów (w tym dla zagwarantowania funkcjonowania źródła przychodów), nawet wówczas gdyby z obiektywnych powodów przychód nie został osiągnięty.

Koszty poniesione na zachowanie źródła przychodu to koszty, które poniesione zostały, aby przychody z danego źródła przychodów w dalszym ciągu uzyskiwano oraz aby takie źródło w ogóle dalej istniało. Natomiast za koszty służące zabezpieczeniu źródła przychodów należy uznać koszty poniesione na ochronę istniejącego źródła przychodów, w sposób gwarantujący bezpieczne funkcjonowanie tego źródła. Istotą tego rodzaju kosztów jest więc ich obligatoryjne poniesienie w celu nie dopuszczenia do utraty źródła przychodu w przyszłości.

W myśl art. 8 ust. 1 zdanie pierwsze ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, przychody z udziału w spółce niebędącej osobą prawną, ze wspólnej własności, wspólnego przedsięwzięcia, wspólnego posiadania lub wspólnego użytkowania rzeczy lub praw majątkowych u każdego podatnika określa się proporcjonalnie do jego prawa do udziału w zysku (udziału) oraz, z zastrzeżeniem ust. la, łączy się z pozostałym przychodami ze źródeł, z których dochód podlega opodatkowaniu według skali, o której mowa art. 27 ust. 1. Jednocześnie stosownie do art. 8 ust. 2 pkt 1 ustawy o PIT zasady wyrażone w ust. 1 stosuje się odpowiednio do rozliczania kosztów uzyskania przychodów, wydatków niestanowiących kosztów uzyskania przychodów i strat.

Powyższe oznacza, że wspólnicy spółki cywilnej rozpoznają przychody i koszty proporcjonalnie do posiadanego prawa do udziału w zysku.

Z przedstawionego we wniosku opisu stanu faktycznego wynika, że zamiar nabycia przedmiotowej przyczepy kempingowej wiązał się, jak wskazał Wnioskodawca, z charakterem prowadzonej przez niego działalności gospodarczej, czyli zakupu a następnie próby sprzedaży po cenie wyższej, w celu uzyskania zysku z czynności [odsprzedaży].

Mimo uiszczenia kwoty za ww. przyczepę, Wnioskodawca jej nie otrzymał.

Wnioskodawca poniósł stratę w majątku obrotowym (środkach pieniężnych) w wyniku przestępstwa przeciwko mieniu, o którym mowa art. 286 § 1kk.

Przepis ten stanowi, że kto w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania podlega karze (…).

Wnioskodawca podjął starania w celu odnalezienia sprawcy zdarzenia – m.in. sprawę zgłosił na policję. Jednak z powodu niewykrycia sprawcy policja umorzyła dochodzenie postanowieniem dnia 19 września 2020 r.

W przypadku strat w majątku obrotowym (środków pieniężnych) trudno mówić, że zmierzają one do osiągnięcia przychodów. Mogą one jednak co do zasady stanowić element kosztowy w prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej. Możliwość zaliczenia poniesionej straty w środkach obrotowych do kosztów uzyskania przychodów uwarunkowana jest jednak od spełnienia następujących warunków:
• strata musi być związana z prowadzoną działalnością,
• jej powstanie musi być spowodowane działaniem niezawinionym przez podatnika,
• musi być właściwie udokumentowana,
• podatnik winien podjąć właściwe działania zabezpieczające przed powstaniem tejże straty.

Powyższe oznacza, iż jeżeli strata w środkach obrotowych jest następstwem prowadzonej działalności w danej branży, a podatnikowi nie będzie można przypisać winy przy jej powstaniu, jeśli jednocześnie podatnik zachował należną staranność, przeciwdziałając ewentualnemu wystąpieniu uszczerbku w swoim majątku, to powstałą stratę będzie mógł zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej.

Ponadto, aby zaliczyć poniesioną stratę do kosztów uzyskania przychodów niezbędne jest spełnienie warunku formalnego, tj. właściwe udokumentowanie poniesionego kosztu. Zaistnienie szkody powinno być uprawdopodobnione przez właściwe organy, np. policję (umorzenie dochodzenia), komornika sądowego (postanowienie) itp.

Zauważyć przy tym należy, że to na podatniku spoczywa ciężar wykazania związku przyczynowego pomiędzy ponoszonymi wydatkami, a osiąganymi przychodami oraz okoliczności, że ich poniesienie ma lub może mieć wpływ na wysokość osiągniętych przychodów, bądź na zachowanie lub zabezpieczenie źródła przychodów, jakim jest pozarolnicza działalność gospodarcza. To na podatniku ciąży również obowiązek wykazania, iż dochował on należytej staranności wybierając kontrahenta, jak również podjął wszelkie możliwe w określonych okolicznościach czynności w celu odzyskania utraconych środków pieniężnych. Wykazanie ww. okoliczności jest warunkiem koniecznym dla uznania danego wydatku za koszt uzyskania przychodu.

Mając powyższe na względzie, stwierdzić należy, iż jeżeli Wnioskodawca, jak twierdzi:
• dopełnił należytej staranności przy wyborze i weryfikacji kontrahenta,
• podjął wszelkie możliwe w okolicznościach sprawy działania zmierzające do odzyskania utraconych środków pieniężnych, jak również
• dysponował będzie stosownymi dokumentami potwierdzającymi podjęcie ww. działań i czynności,
może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej wskazaną we wniosku stratę w środkach obrotowych, proporcjonalnie do jego prawa do udziału w zysku (udziału) spółki cywilnej.

Podkreślenia wymaga jednak, że dokonanie jednoznacznych ustaleń w ww. zakresie wykracza poza ramy postępowania o wydanie interpretacji indywidualnej, które jest postępowaniem szczególnym, odrębnym od postępowania podatkowego. W jego toku organ interpretacyjny nie przeprowadza postępowania dowodowego, lecz dokonuje oceny stanowiska Wnioskodawcy na gruncie przedstawionego we wniosku stanu faktycznego. Nie jest więc uprawniony do zbadania, czy Wnioskodawca dochował wskazanej powyżej należytej staranności, podjął wszelkie niezbędne (możliwe) w określonych okolicznościach działania, zmierzające do odzyskania utraconych środków pieniężnych oraz czy dysponuje on stosownymi dokumentami potwierdzającymi spełnienie ww. przesłanek.

Ryzyko dokonania prawidłowej oceny, w tym zakresie spoczywa na Wnioskodawcy.(…)”

Pełną treść interpretacji można przeczytać na stronie Ministerstwa Finansów