MPP: Kompensata umowna wyłącza koszty podatkowe

Przeczytaj także: Kompensata transakcji objętych MPP a podatek dochodowy

Mechanizm podzielonej płatności

W ramach mechanizmu podzielonej płatności nabywca towarów lub usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT dokonuje zapłaty w dwojaki sposób: kwota netto jest przelewana na tradycyjny rachunek bankowy sprzedawcy, natomiast kwotę Vat należy wpłacić na specjalny rachunek bankowy Vat sprzedawcy. Zasady te obowiązują, gdy stronami transakcji są podatnicy VAT, a kwota wykazana na fakturze jest wyższa niż 15.000 zł brutto.

Sankcje za brak MPP

Mechanizm podzielonej płatności został zabezpieczony sankcjami, aby strony zmobilizować do jego stosowania, gdy jest on obligatoryjny. Jeśli zatem nabywca nie dokona płatności w MPP, może zostać obciążony dodatkowym zobowiązaniem podatkowym w wysokości 30% kwoty podatku przypadającego na nabyte towary lub usługi, które były objęte tym obowiązkiem. Ponadto możliwa jest odpowiedzialność karnoskarbowa za niewywiązywanie się podatników z obowiązku dokonania płatności przy zastosowaniu MPP (w odniesieniu do osób fizycznych nie kumuluje się tych form odpowiedzialności).

MPP a CIT/PIT

Brak zapłaty w ramach mechanizmu podzielonej płatności, gdy jest on obowiązkowy, ma też bardzo poważne konsekwencje dla podatników podatku dochodowego. Mianowicie nie mogą oni zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów poniesionego wydatku w tej części, w jakiej płatność została dokonana w inny sposób niż MPP. W przypadku, gdy faktura której dotyczy obligatoryjny MPP zawiera pozycje również spoza załącznika nr 15, konsekwencje w zakresie kosztów uzyskania przychodów odnoszą się tylko do pozycji z tego załącznika.

Kompensata a MPP

Zapłata z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności, jak wynika z ustawy o VAT, nie musi być zachowana, gdy strony transakcji dokonują kompensaty, o której mowa w art. 498 Kodeksu cywilnego w zakresie, w jakim kwoty należności są potrącane (podstawa prawna: art. 108a ust. 1d ustawy o VAT). Ustawowe potrącenie obejmuje sytuacje, w których dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikiem i wierzycielem. Jak wynika zatem z objaśnień podatkowych Ministra Finansów z dnia 23 grudnia 2019 r. w sprawie mechanizmu podzielonej płatności obecnie nie ma możliwości uznania, że kompensaty wielostronne (umowne) realizują obowiązki związane z zapłatą w obligatoryjnym MPP.

Kompensata umowna a ustawowa

Kompensata, o której mowa w art. 498 Kodeksu cywilnego (kompensata ustawowa) ma miejsce wtedy gdy zostaną spełnione łącznie następujące przesłanki:

• wzajemność wierzytelności - obie strony muszą być względem siebie wierzycielem i dłużnikiem (wykluczona jest zatem kompensata wielostronna),
• jednorodzajowość wierzytelności - musi wystąpić ten sam przedmiot świadczenia - np. pieniądze,
• wymagalność wierzytelności - wierzyciel uzyskuje możliwość domagania się spełnienia świadczenia, co oznacza, że minął już termin zapłaty. Ten warunek jest spełniony, gdy wymagalność istnieje w odniesieniu do jednej wierzytelności - chodzi o tę wierzytelność, którą posiada podmiot, składający oświadczenie o kompensacie (tzw. wierzyciel aktywny).
• zaskarżalność wierzytelności - możliwość dochodzenia wierzytelności przed sądem (np. wierzytelność nie może być przedawniona).

Należy zatem dojść do wniosku, że każde inne potrącenie, oparte na nieco odmiennych warunkach, należy traktować jako kompensatę umowną. Dopuszczalność stosowania kompensat umownych wynika z ogólnej zasady swobody zawierania umów, uregulowanej w Kodeksie cywilnym.

Interpretacja podatkowa Dyrektora KIS

W treści interpretacji podatkowej z dnia 28.10.2020 r., sygn. 0111-KDIB2-1.4010.320.2020.1.PB Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej odniósł się do pytania podatnika, który dokonywał płatności, wykorzystując potrącenia umowne i ustawowe, w kontekście MPP i możliwości zaliczenia wydatków do KUP.

W treści interpretacji uznano, że wydatki na zakup towarów/usług objętych obligatoryjnym mechanizmem podzielonej płatności, w wysokości w jakiej do ich uregulowania doszło w drodze kompensaty ustawowej, mogą stanowić koszt uzyskania przychodów. Natomiast wydatki opłacone w formie kompensaty umownej już takiej możliwości są pozbawione. W tym zakresie powołano się na brzmienie przepisów podatkowych, które regulując kwestie związaną z MPP, odnoszą się wyraźnie do potrącenia, o jakim mowa w art. 498 Kodeksu cywilnego.

Zapowiedziane zmiany

Zgodnie z projektem ustawy nowelizującej m.in. ustawę o Vat znalazła się zmiana, która ma wyjść naprzeciw zgłaszanym postulatom, aby w zakresie kompensat nie różnicować skutków podatkowych w zależności od tego, czy zastosowano kompensatę umowną czy ustawową. Będzie to zmiana korzystna dla podatników. Projekt przygotowany przez Ministerstwo Finansów z sierpnia 2020 r. zakłada, że możliwości korzystania z potrąceń nie będą już ograniczone do kompensaty ustawowej, jeśli chodzi o obligatoryjny MPP. Zmiany mają wejść w życie od 2021 r. Konieczne jest zatem śledzenie prac legislacyjnych, aby poznać ostateczną wersję zmian, jakie wejdą niebawem w życie i czy spełnią oczekiwania podatników.

Stan prawny: 2020.11.13