Ulga rehabilitacyjna: opieka nad osobą niepełnosprawną

Przeczytaj także: Dochody niepełnosprawnego dziecka wykluczają ulgę rehabilitacyjną u rodzica

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

Wnioskodawczyni posiada niepełnosprawnego syna, który urodził się w maju 2008 r. Posiada on orzeczenie o niepełnosprawności wydane do 16 roku życia. W latach 2016-2019 syn korzystał ze specjalistycznych usług opiekuńczych, na które zainteresowana dokonywała wpłat do Ośrodka Pomocy Społecznej, który w decyzji przyznał świadczenie odpłatne w formie specjalistycznych usług opiekuńczych.

Zakres tych usług obejmuje:
I. Uczenie i rozwijanie umiejętności niezbędnych dla samodzielnego życia, w tym zwłaszcza:
a. kształtowanie umiejętności zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych i umiejętności społecznego funkcjonowania i motywowania do aktywności, leczenia i rehabilitacji, prowadzenie treningów umiejętności samoobsługi i umiejętności społecznych oraz wspieranie także w formie asystowania w codziennych czynnościach życiowych, w szczególności takich jak: samoobsługa, zwłaszcza wykonywanie czynności gospodarczych i porządkowych, w tym umiejętności utrzymania i prowadzenia domu, dbałość o higienę i wygląd, utrzymywanie kontaktów z domownikami, w miejscu nauki i pracy oraz ze społecznością lokalną – wspólne organizowanie oraz spędzanie czasu wolnego, korzystanie z usług różnych instytucji,
b. interwencje i pomoc w życiu w rodzinie, w tym: pomoc w radzeniu sobie w sytuacjach kryzysowych – poradnictwo specjalistyczne, interwencje kryzysowe, wsparcie psychologiczne, rozmowy terapeutyczne – ułatwianie dostępu do edukacji i kultury, doradztwo, koordynacja działań innych służb na rzecz rodziny, której członkiem jest osoba uzyskująca pomoc w formie specjalistycznych usług – kształtowanie pozytywnych relacji osoby wspieranej z osobami bliskimi – współpraca z rodziną, kształtowanie odpowiednich postaw wobec osoby chorującej, niepełnosprawnej.

II. Rehabilitacja fizyczna i usprawnienie zaburzonych funkcji organizmu w zakresie nieobjętym przepisami ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2019 r., poz. 1373 ze zm.),
a. współpraca ze specjalistami w zakresie wspierania psychologiczno-pedagogicznego i edukacyjno-terapeutycznego zmierzającego do wielostronnej aktywizacji osoby korzystającej ze specjalistycznych usług.

Wnioskodawczyni zadała pytanie, czy w rozliczeniach podatkowych za lata 2016-2019 może w ramach ulgi rehabilitacyjnej odliczyć kwoty wpłacane na usługi opiekuńcze specjalistyczne (posiada zaświadczenie o dokonanych wpłatach)? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(…) Zgodnie z art. 26 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2020 r., poz. 1426 z późn. zm.) – w brzmieniu obowiązującym do 17 maja 2018 r. - podstawę obliczenia podatku, z zastrzeżeniem art. 29-30c, art. 30e i art. 30f, stanowi dochód ustalony zgodnie z art. 9, art. 24 ust. 1, 2, 3b-3e, 4-4e i 6 lub art. 24b ust. 1 i 2, lub art. 25, po odliczeniu kwot wydatków na cele rehabilitacyjne oraz wydatków związanych z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych, poniesionych w roku podatkowym przez podatnika będącego osobą niepełnosprawną lub podatnika, na którego utrzymaniu są osoby niepełnosprawne.

Stosownie do ww. przepisu – w brzmieniu obowiązującym od 18 maja 2018 r. do 31 grudnia 2018 r. - podstawę obliczenia podatku, z zastrzeżeniem art. 29-30c, art. 30e i art. 30f, stanowi dochód ustalony zgodnie z art. 9, art. 24 ust. 1, 2, 3b-3e, 4-4e, 6 i 21 lub art. 24b ust. 1 i 2, lub art. 25, po odliczeniu kwot wydatków na cele rehabilitacyjne oraz wydatków związanych z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych, poniesionych w roku podatkowym przez podatnika będącego osobą niepełnosprawną lub podatnika, na którego utrzymaniu są osoby niepełnosprawne.

Natomiast w myśl ww. przepisu – w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2019 r. - podstawę obliczenia podatku, z zastrzeżeniem art. 29-30cb i art. 30da-30f, stanowi dochód ustalony zgodnie z art. 9, art. 23o, art. 23u, art. 24 ust. 1, 2, 3b-3e, 4-4e, 6 i 21 lub art. 24b ust. 1 i 2, po odliczeniu kwot wydatków na cele rehabilitacyjne oraz wydatków związanych z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych, poniesionych w roku podatkowym przez podatnika będącego osobą niepełnosprawną lub podatnika, na którego utrzymaniu są osoby niepełnosprawne.

Zgodnie z art. 26 ust. 7a pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych za wydatki, o których mowa w art. 26 ust. 1 pkt 6, uważa się wydatki poniesione na opiekę pielęgniarską w domu nad osobą niepełnosprawną w okresie przewlekłej choroby uniemożliwiającej poruszanie się oraz usługi opiekuńcze świadczone dla osób niepełnosprawnych zaliczonych do I grupy inwalidztwa.

Stosownie do art. 26 ust. 7b tejże ustawy wydatki o których mowa w ust. 7a, podlegają odliczeniu od dochodu, jeżeli nie zostały sfinansowane (dofinansowane) ze środków zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych, zakładowego funduszu aktywności, Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych lub ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia, zakładowego funduszu świadczeń socjalnych albo nie zostały zwrócone podatnikowi w jakiejkolwiek formie. W przypadku gdy wydatki były częściowo sfinansowane (dofinansowane) z tych funduszy (środków), odliczeniu podlega różnica pomiędzy poniesionymi wydatkami a kwotą sfinansowaną (dofinansowaną) z tych funduszy (środków) lub zwróconą w jakiejkolwiek formie.

W myśl art. 26 ust. 7 pkt 4 ww. ustawy wysokość wydatków na cele określone w ust. 1, z zastrzeżeniem ust. 7c, ustala się na podstawie dokumentu stwierdzającego ich poniesienie, zawierającego w szczególności: dane identyfikujące kupującego (odbiorcę usługi lub towaru) i sprzedającego (towar lub usługę), rodzaj zakupionego towaru lub usługi oraz kwotę zapłaty – w przypadkach innych niż wymienione w pkt 1-3.

Zgodnie z art. 26 ust. 7d ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych warunkiem odliczenia wydatków, o których mowa w ust. 7a, jest posiadanie przez osobę, której dotyczy wydatek:
1. orzeczenia o zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności, określonych w odrębnych przepisach, lub
2. decyzji przyznającej rentę z tytułu całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy, rentę szkoleniową albo rentę socjalną, albo
3. orzeczenia o niepełnosprawności osoby, która nie ukończyła 16 roku życia, wydanego na podstawie odrębnych przepisów.

W myśl art. 26 ust. 7f ww. ustawy ilekroć w przepisach ust. 7a jest mowa o osobach zaliczonych do:
1. I grupy inwalidztwa - należy przez to rozumieć odpowiednio osoby, w stosunku do których, na podstawie odrębnych przepisów, orzeczono:
a. całkowitą niezdolność do pracy oraz niezdolność do samodzielnej egzystencji albo
b. znaczny stopień niepełnosprawności;
2. II grupy inwalidztwa - należy przez to rozumieć odpowiednio osoby, w stosunku do których, na podstawie odrębnych przepisów, orzeczono:
a. całkowitą niezdolność do pracy albo
b. umiarkowany stopień niepełnosprawności.(…)

Rozpatrując czy wydatki poniesione na usługi opiekuńcze dla niepełnosprawnego dziecka urodzonego w dniu 7 maja 2008 r. podlegają odliczeniu od dochodu w ramach ulgi rehabilitacyjnej w pierwszej kolejności zaznaczyć należy, że katalog wydatków zawarty w art. 26 ust. 7a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jest katalogiem zamkniętym, co oznacza, że odliczeniu podlegają jedynie wydatki enumeratywnie w nim wymienione. Rozszerzająca interpretacja przepisu art. 26 ust. 7a ww. ustawy jest niedozwolona. Zgodnie bowiem z zasadą przyjętą w orzecznictwie NSA, jak i w doktrynie prawa podatkowego, ulgi podatkowe są wyjątkiem od zasady równości i powszechności opodatkowania. Tak więc przepisy regulujące prawo do ulgi winny być interpretowane ściśle; niedopuszczalna jest ich interpretacja rozszerzająca.

Jak wynika z przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wydatki związane z odpłatnością za usługi opiekuńcze podlegają odliczeniu na podstawie art. 26 ust. 1 pkt 6 w związku z ust. 7a pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, zgodnie z którym za wydatki, o których mowa w art. 26 ust. 1 pkt 6, uważa się wydatki poniesione na opiekę pielęgniarską w domu nad osobą niepełnosprawną w okresie przewlekłej choroby uniemożliwiającej poruszanie się oraz usługi opiekuńcze świadczone dla osób niepełnosprawnych zaliczonych do I grupy inwalidztwa.

Za osoby zaliczone do I grupy inwalidztwa, zgodnie z art. 26 ust. 7f ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych uznaje się osoby, w stosunku do których, na podstawie odrębnych przepisów orzeczono: całkowitą niezdolność do pracy oraz niezdolność do samodzielnej egzystencji albo znaczny stopień niepełnosprawności. Zatem do I grupy inwalidztwa o której wyżej mowa nie zalicza się osób posiadających orzeczenie o niepełnosprawności, które nie ukończyły 16 roku życia, wydane na podstawie odrębnych przepisów.

W związku z powyższym wydatki poniesione na usługi opiekuńcze niepełnosprawnego dziecka, które nie ukończyło 16 roku życia, nie podlegają odliczeniu w ramach ulgi rehabilitacyjnej.

Wnioskodawczyni nie może więc odliczyć w rozliczeniu rocznym za lata 2016-2019 w ramach ulgi rehabilitacyjnej odpłatności z tytułu specjalistycznych usług opiekuńczych dla niepełnosprawnego dziecka. (…)”

Pełną treść interpretacji można przeczytać na stronie Ministerstwa Finansów