Obowiązek podatkowy VAT w transakcjach wewnątrzwspólnotowych

Przeczytaj także: Import usług i WNT: prawo do odliczenia VAT

Transakcje wewnątrzwspólnotowe towarowe

Wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów (dalej „WNT”) to nabycie prawa do rozporządzania jak właściciel towarami, które w wyniku transakcji są transportowane w ramach Unii Europejskiej z jednego państwa członkowskiego na terytorium drugiego państwa członkowskiego. Co do zasady WNT może nastąpić, jeżeli jest dwóch podatników zarejestrowanych na VAT-UE w swoich krajach i nie zachodzi żaden z wyjątków.

Wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów (dalej „WDT”) to z kolei ich wywóz z terytorium jednego państwa członkowskiego na terytorium innego państwa członkowskiego w celu dokonania dostawy. Kryteria uznania za WDT są bardzo podobne jak w przypadku WNT.

Moment powstania obowiązku podatkowego

W celu prawidłowego ujęcia obu transakcji w raportowaniu VAT niezbędne jest prawidłowe określenie momentu powstania obowiązku podatkowego. Zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług w przypadku wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury nie później niż 15 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano dostawy. Momentem dokonania dostawy jest moment, w którym na nabywcę przechodzi prawo do rozporządzania towarami jak właściciel. Istotne w tym zakresie są postanowienia warunków dostawy (tzw. INCOTERMS). Przykładowo incoterms EXW (ex-works) oznaczają, że kupujący ponosi wszystkie koszty i ryzyko podczas całego procesu dostawy. Innymi słowy, prawo do rozporządzania towarami jak właściciel nabywa w miejscu, gdzie następuje odbiór towaru (w magazynie).

Dodatkowo należy wskazać, że o momencie dostawy decyduje faktyczne przeniesienie prawa do rozporządzenia towarem jak właściciel, a nie protokół zdawczo-odbiorczy (por. wyrok WSA w Gliwicach z 20 lipca 2016 r., sygn. III SA/Gl 2502/15). Nie można w sposób umowny kształtować obowiązku podatkowego, bazując jedynie na dacie protokołu. Niemniej w wielu przypadkach jest on potrzebny i stanowi potwierdzenie, że dostawa w ogóle miała miejsce.

Podobne regulacje mają zastosowanie w przypadku wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, gdzie obowiązek podatkowy powstaje w dacie wystawienia faktury przez sprzedawcę, nie później niż do 15 dnia miesiąca następującego po miesiącu dokonania dostawy.

Zaliczka na poczet WDT

Otrzymanie zaliczki na poczet WDT nie rodzi konsekwencji podatkowych w VAT z uwagi na odrębne ujęcie przepisów w osobnym rozdziale oraz brak odniesienia się ustawodawcy wprost do postanowień art. 19a ust. 8 ustawy o VAT. Organy podatkowe w takim przypadku wskazują, że nawet uiszczenie dużej części zaliczki na poczet dostawy nie spowoduje powstania obowiązku podatkowego, który w takim przypadku uzależniony jest od daty dostawy i daty wystawienia faktury końcowej (rozliczeniowej) – interpretacja indywidualna z dnia 16 kwietnia 2020 r. nr 0114-KDIP1-2.4012.77.2020.1.RST.

Dostawy dokonywane w sposób ciągły

W art. 20 ust. 1 a ustawy o VAT ustawodawca wskazał, że w przypadku dostawy towarów w ramach WDT dokonywanej w sposób ciągły przez okres dłuższy niż miesiąc dostawę uznaje się za dokonaną z upływem ostatniego dnia danego miesiąca. Oznacza to, że jeżeli wcześniej nie została wystawiona faktura, to obowiązek podatkowy w przypadku takich dostaw powstaje do 15 dnia kolejnego miesiąca.

Wewnątrzwspólnotowe nabycie nowych środków transportu

W przypadku wewnątrzwspólnotowego nabycia nowych środków transportu obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania tych środków transportu, jednak nie później niż z chwilą wystawienia faktury. Za nowe środki transportu uznaje się określone pojazdy lądowe, jednostki pływające, a także statki powietrzne.

Wewnątrzwspólnotowe świadczenie usług

Wewnątrzwspólnotowy import usług jest to nabycie usług z innego kraju Unii Europejskiej, dla których podatnikiem jest nabywca. W przypadku tego rodzaju świadczeń obowiązek podatkowy powstaje w dacie ich wykonania. Natomiast jeśli podatnik wcześniej otrzymał zapłatę za usługi, wtedy obowiązek powstaje w dacie otrzymania całości lub części zapłaty za usługi. Nie mają zastosowania pozostałe szczególne zasady określone w polskiej ustawie o VAT. W przypadku usług świadczonych w sposób ciągły moment obowiązku podatkowego wyznaczany jest zgodnie z upływem wyznaczonych okresów płatności.