Podatek od czynności cywilnoprawnych: wartość rynkowa rzeczy

Przeczytaj także: Wartość rynkowa w PCC

Podstawa opodatkowania

Wartość rynkowa czynności cywilnoprawnej powinna zostać uwzględniona w przypadku: umów sprzedaży oraz zamiany, umowy dożywocia, umowy o zniesienie współwłasności lub o dział spadku, przy oddaniu spółce rzeczy lub praw majątkowych do nieodpłatnego używania.

Z powyższego wyliczenia widać, że wartość rynkowa czynności cywilnoprawnej wpływa na bardzo dużą liczbę zdarzeń objętych podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Prawidłowe ustalenie podstawy opodatkowania ma wpływ na kwotę podatku do zapłaty.

Ustalenie wartości rynkowej

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 2 pod. cyw. co do zasady wartość rynkową przedmiotu czynności cywilnoprawnej wyznacza się w oparciu o ceny stosowane w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, biorąc pod uwagę stan, stopień zużycia oraz inne okoliczności.

Zgodnie z orzecznictwem Naczelnego Sądu Administracyjnego przez pojęcie „przeciętnej ceny” rozumie się wynagrodzenie, jakie można uzyskać w obrocie wolnorynkowym za podobne rzeczy uwzględniające miejsce oraz czas, a także cechy tych rzeczy oraz sytuację rynkową, a w szczególności zależność między popytem a podażą na daną rzecz.

Przykładowo więc w przypadku umów sprzedaży pojazdu powinno się kierować wytycznymi dotyczącymi wartości rynkowej, a jeżeli podatnik uważa, że powinna ona być inna, wtedy winien mieć uzasadnienie w zakresie niższej wartości (np. pojazd uszkodzony). Nieco bardziej skomplikowanie wygląda sytuacja zakupu nieruchomości, w szczególności wymagającej nakładów inwestycyjnych. Należy pamiętać, że kwota nakładów co do zasady nie może pomniejszyć bezpośrednio kwoty podstawy opodatkowania, jednak w przypadku wyceny nieruchomości jej stan powinien być wzięty pod uwagę przy ustaleniu ceny rynkowej.

Wartość firmy – przykład wyceny rynkowej

W celu prawidłowego określenia wartości rynkowej czynności cywilnoprawnej istotne jest przeanalizowanie jedynie czynników wpływających na tę wartość. Dobrym przykładem jest tzw. goodwill, czyli wartość firmy, która ma wymiar finansowy, lecz nie jest to prawo majątkowe i jako taka nie podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

Zgodnie z wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 23 maja 2019 r., sygn. II FSK 1393/17, „Sprzedaż przedsiębiorstwa podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych w odniesieniu do poszczególnych składników. Opodatkowana jest jednak tylko sprzedaż rzeczy i praw majątkowych. Podstawą opodatkowania jest ich wartość rynkowa”.

Oznacza to, że w takim przypadku podatnik powinien dla ustalenia wartości rynkowej brać pod uwagę tylko rzeczy i prawa opodatkowane tym podatkiem, a nie dowolne składniki wyceny.

Określenie wartości rynkowej przez organ podatkowy

Jeżeli podatnik w sposób nieprawidłowy określi wartość rynkową czynności, organ podatkowy wzywa go do określenia prawidłowej wartości w terminie minimum 14 dni. Jeżeli powyższe okaże się w ocenie organu nieskuteczne, może on na podstawie opinii biegłego lub wyceny rzeczoznawcy sam dokonać określenia wartości rynkowej czynności. W takim przypadku, jeżeli wartość określona przez organ podatkowy odbiegałaby o więcej niż 33% wartości określonej przez podatnika, podatnik będzie musiał pokryć koszty opinii biegłego lub wyceny rzeczoznawcy.

Opinia biegłego

Opinia biegłego powinna określać wartość wolnorynkową przedmiotu czynności cywilnoprawnych. Należy jednak zaznaczyć, że nie powinna ona zmierzać do ustalenia stanu faktycznego, lecz do wykorzystania eksperckiej wiedzy w trakcie oceny stanu faktycznego, przedstawionego przez organ podatkowy. Innymi słowy, biegły nie powinien wyręczać organów podatkowych w zakresie prawidłowego i pełnego ustalenia stanu faktycznego. Oczywiście opinia biegłego jest jednym z dowodów w postępowaniu i będzie musiała być poddana ocenie organu podatkowego. W podobnym tonie wypowiedział się też WSA w Łodzi w wyroku z 9 marca 2004 r., sygn. akt I SA/Łd 292/03.