Ulga na złe długi w podatku dochodowym: uwaga na ustawowy termin płatności

Przeczytaj także: Ważne zmiany w podatku CIT 2019/2020

Zmiany z 2019 r. - mechanizm podzielonej płatności

1 listopad 2019 r. to dzień, w którym zaczęła obowiązywać jedna z ważniejszych zmian ustawy o Vat ostatnich lat. Mechanizm podzielonej płatności, znany już od roku, stał się mechanizmem obowiązkowym, jeśli chodzi o towary i usługi wykazane w nowym załączniku nr 15 do ustawy o Vat.

Podzielona płatność zakłada w swoim założeniu, że nabywca towarów lub usług dokonuje zapłaty w ten sposób, że kwota netto jest przelewana na tradycyjny rachunek bankowy sprzedawcy, natomiast kwotę Vat należy wpłacić na specjalny rachunek bankowy Vat sprzedawcy. Płatność jest realizowana za pośrednictwem specjalnego komunikatu przelewu. Mechanizm ten ma zastosowanie, gdy jednorazowa wartość transakcji między podatnikami Vat czynnymi, wykazana na fakturze, przekracza 15.000 zł. Jeśli więc kwota do zapłaty przekroczy 15.000 zł, a tylko część tej kwoty dotyczy towaru lub usługi wymienionej w załączniku nr 15, to split payment będzie obowiązkowy, ale tylko w części dotyczącej tego towaru lub usługi. W pozostałym zakresie zapłata za fakturę może zostać objęta fakultatywnym mechanizmem podzielonej płatności lub może zostać wykonany zwykły przelew.

Koszt uzyskania przychody, gdy zapłata na rachunek bankowy z białej listy

Z białą listą, jaka jest znana podatnikom od 1 września 2019 r., wiążą się nowe konsekwencje, które zaczęły odgrywać dużą rolę, jeśli chodzi o rozliczenie podatku dochodowego. Mianowicie w sytuacji gdy podatnik dokona zapłaty za transakcję określoną w art. 19 ustawy - Prawo przedsiębiorców bez pośrednictwa rachunku bankowego albo na rachunek bankowy niewykazany na białej liście, a więc w wykazie podmiotów, o którym mowa w art 96b ust. 1 ustawy o Vat, nie będzie mógł zaliczyć do kosztów podatkowych tego właśnie wydatku.

Tej negatywnej konsekwencji będzie można uniknąć, gdy zapłata zostanie zrealizowana na rachunek bankowy inny niż widniejący w wykazie, a podatnik złoży zawiadomienie o tym fakcie w terminie 3 dni od dnia zlecenia przelewu do naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla wystawcy faktury.

Ulga na złe długi na gruncie PIT i CIT

Podobnie jak obowiązująca na gruncie Vat, od roku 2020 zaczęła obowiązywać w ramach podatków dochodowych ulga na złe długi. Z punktu widzenia wierzyciela dzięki nowej regulacji istnieje możliwość pomniejszenia podstawy opodatkowania o zaliczoną uprzednio do przychodów wartość wierzytelności, która nie została uregulowana lub zbyta w terminie 90 dni od dnia upływu terminu zapłaty, wynikającego z faktury lub umowy. Jest to uprawnienie przysługujące wierzycielowi, a dotyczące ustalenia dochodu stanowiącego podstawę obliczenia zaliczki.

Jeśli zdarzy się, że wartość wierzytelności jest wyższa niż dochód za dany miesiąc, zmniejszenia można dokonać w kolejnych okresach rozliczeniowych roku podatkowego. Jeżeli na etapie ustalenia zaliczki, to uprawnienie nie będzie zrealizowane, można z niego skorzystać w momencie składania zeznania rocznego.

Po drugiej stronie, czyli po stronie dłużnika, ustawa nakłada obowiązek zwiększenia podstawy opodatkowania, w tej samej wysokości co niezapłacone zobowiązanie. Stan ten trwa do momentu, w którym zobowiązanie zostanie uregulowane, a dotyczy tych faktur, których wartość została wcześniej zaliczona przez dłużnika do kosztów uzyskania przychodów. W przypadku amortyzacji mogą pojawić się pewne wątpliwości, czy zwiększenie podstawy opodatkowania ma dotyczyć zaliczonych w koszty rat amortyzacyjnych, czy całej wartości niezapłaconego, a amortyzowanego środka trwałego.

Kiedy i jak zastosować ulgę na złe długi

Zmniejszenie podstawy opodatkowania (wierzyciel) lub jej zwiększenie (dłużnik) dokonuje się począwszy od okresu rozliczeniowego, w którym upłynęło 90 dni, licząc od dnia, kiedy upłynął termin zapłaty za fakturę. Dotyczy to ustalania miesięcznych zaliczek na podatek dochodowy. Jeśli uprawnienie wierzyciela będzie realizowane na etapie zeznania, ulgę na złe długi można wykorzystać w zeznaniu rocznym za ten rok podatkowy, w którym upłynęło 90 dni od dnia upływu terminu zapłaty określonego na fakturze lub w umowie.

Strata podatkowa nie jest przeszkodą dla zastosowania tego mechanizmu. W przypadku straty – nie można mówić o zmniejszeniu czy zwiększeniu podstawy opodatkowania. W takiej sytuacji wierzyciel ma prawo do zwiększenia straty, natomiast dłużnik ma obowiązek jej zmniejszenia.

Jeśli dochód jest za niski – zmniejszenia podstawy opodatkowania można dokonać w kolejnych latach podatkowych, nie dłużej niż przez 3 lata, licząc od końca roku kalendarzowego, za który powstało prawo do zmniejszenia. Natomiast jeśli strata jest mniejsza od kwoty zobowiązania, różnica zwiększa podstawę opodatkowania dłużnika.

Każde uregulowanie należności, objętej ulgą na złe długi, skutkuje czynnością odwrotną – po stronie wierzyciela będzie istniał obowiązek zwiększenia podstawy opodatkowania, a po stronie dłużnika uprawnienie do zmniejszenia tej podstawy.

Warunki jej zastosowania

Aby wykorzystać tę nową regulację, należy spełnić określone warunki.

Po pierwsze dłużnik na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego dzień złożenia zeznania podatkowego nie może być w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji. Może się zdarzyć taka sytuacja, że na etapie ustalania zaliczek miesięcznych, wierzyciel będzie uprawniony do skorzystania z ulgi na złe długi, jednak w momencie składania zeznania, z racji opisanych okoliczności, tego uprawnienia będzie pozbawiony. Należy na to uważać i odpowiednio te okoliczności kontrolować.

Po drugie od daty wystawienia faktury (rachunku) lub zawarcia umowy dokumentującej wierzytelność nie może upłynąć wiecej niż 2 lata, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym została wystawiona faktura (rachunek) lub została zawarta umowa, a w przypadku gdy rok kalendarzowy, w którym wystawiono fakturę (rachunek), jest inny niż rok kalendarzowy, w którym zawarto umowę - gdy nie upłynęły 2 lata, licząc od końca roku kalendarzowego późniejszej z tych czynności.

Po trzecie transakcja handlowa musi dotyczyć działalności gospodarczej wierzyciela oraz dłużnika, z których dochody podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym na terytorium Polski. Nie będzie miało więc zastosowania, gdy stroną transakcji będzie podmiot zagraniczny, opodatkowany poza Polską.

Oprócz powyższych ograniczeń, ulgi na złe długi nie można zastosować pomiędzy podmiotami powiązanymi.

Ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych – co nowego

Początek 2020 r. to również zmiany w zakresie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych. Ustawa ta narzuca granice, w jakich przedsiębiorcy muszą się zmieścić, określając terminy, w których transakcje mają zostać uregulowane.

Podstawowy termin zapłaty, wynikający z ustawy, to 60 dni, liczonych od dnia doręczenia faktury, chyba że strony umowy wyraźnie ustalą inaczej, a te ustalenia nie są rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela. Wspomniany wyjątek posługuje się pojęciem dosyć nieostrym, co w konsekwencji może rodzić pewne wątpliwości, jak go stosować w praktyce. W każdym razie tego wyjątku nie można zastosować, gdy dłużnikiem jest duży przedsiębiorca, a wierzycielem podmiot inny niż duży. Taki zapis chroni mniejsze firmy, aby duzi przedsiębiorcy nie wykorzystywali swojej pozycji. Aby łatwiej było oceniać te relacje, duży przedsiębiorca ma obowiązek zamieścić w umowie swoje oświadczenie o tym, że spełnia kryteria do uznania go za dużego przedsiębiorcę.

Jeśli chodzi o transakcje handlowe z podmiotami publicznymi - termin zapłaty nie może przekroczyć 30 dni.

W momencie, gdy dłużnik nie reguluje zobowiązań na czas, z mocy prawa wierzycielowi przysługują odsetki, których domagać się może bez dodatkowych wezwań do zapłaty. Nowe przepisy od nowego roku powodują zmianę sposobu wyliczania odsetek ustawowych. W konsekwencji wysokość odsetek uległa podniesieniu do 11,5%.

Każdemu wierzycielowi, który nie otrzymuje w terminie płatności, przysługuje rekompensata. Wysokość rekompensaty jest uzależniona od nieopłaconego świadczenia pieniężnego i wynosi 40 euro, gdy wartość świadczenia pieniężnego nie przekracza 5.000 zł, 70 euro gdy wartość świadczenia jest wyższa niż 5.000 zł, ale niższa niż 50.000 zł oraz 100 euro gdy jest równa lub wyższa niż 50.000 zł.

Przepisy w nowej wersji dają ponadto wierzycielowi uprawnienie do wypowiedzenia umowy, jeśli wynikający z niej termin zapłaty jest dłuższy niż 120 dni. W takich sytuacjach wierzyciel może żądać w terminie 7 dni zapłaty za już wykonaną usługę.

Naruszenie przepisów omawianej ustawy stanowi czyn nieuczciwej konkurencji, popełniany z powodu nieuzasadnionego wydłużania terminów zapłaty.

Ustawa o terminach zapłaty a ulga na złe długi

Jeśli terminy zapłaty, które zostaną ustalone na fakturze lub w treści umowy, będą dłuższe niż wynikające z ustawy o terminach zapłaty, ulgę na złe długi będzie można wykorzystać w momencie, w którym upłyną terminy wynikające z ustawy o terminach zapłaty. Po stronie dłużnika będzie to obowiązek zwiększenia podstawy opodatkowania, a więc dłużnik musi w takich sytuacjach wykazać dużo większą uwagę i ostrożność.

Stan prawny: 2020.02.10