Od lutego 2020 r. zamiast małego ZUS - mały ZUS plus

Przeczytaj także: Mały ZUS i mały ZUS plus w 2020 r.: jak składać dokumenty?

Z początkiem 2019 r. do ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych trafiły wówczas nowe regulacje dla małych przedsiębiorców, które umożliwiały im opłacanie niższych składek ZUS. Niższą podstawę składek na ubezpieczenie społeczne mógł opłacać ten przedsiębiorca, którego roczne przychody nie przekraczały trzydziestokrotności kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w grudniu poprzedniego roku.

Aby ze zniżki skorzystać, firma musiała być prowadzona w ubiegłym roku przez co najmniej 60 dni. Nadto, gdy działalność nie była prowadzona przez cały rok (np. z uwagi na jej zawieszenie bądź otwarcie w trakcie roku), limit przychodu ulegał proporcjonalnemu obniżeniu.

To nie koniec wyłączeń. Do małego ZUS nie byli bowiem też uprawnieni przedsiębiorcy, którzy:

• rozliczali podatek w formie karty podatkowej i korzystali ze zwolnienia podmiotowego z podatku VAT (w przypadku tych podatników bowiem podstawę naliczenia składek ustala się na podstawie sprzedaży zadeklarowanej do podatku VAT
• podlegali ubezpieczeniom społecznym lub tylko zdrowotnemu także z tytułu innej działalności (np. jako wspólnik spółki jawnej)
• spełniali warunki do opłacania preferencyjnych składek ZUS (czyli tzw. ulgi na start czy składek od zadeklarowanej kwoty nie niższej niż 30% wynagrodzenia minimalnego, co jest dla nich korzystniejsze)
• wykonywali dla byłego bądź obecnego pracodawcy te same czynności, co wynikające z łączącego ich stosunku pracy w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym.

Nadto prawo do małego ZUS zostało ograniczone w czasie. Przysługuje ono przedsiębiorcy tylko przez 36 miesięcy w ciągu ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia firmy. Przedsiębiorca może zatem opłacać składki ZUS w niższej wysokości od swojego przychodu przez okres 3 lat, po czym na dwa lata traci prawo do korzystania z tego przywileju (a w efekcie za ten okres jest zobowiązany do opłacania pełnych składek).

Stary – nowy mały ZUS plus

Tak wyglądała konstrukcja przepisów, która weszła w życie rok temu. Dlaczego piszemy o starych zasadach dla małego ZUS plus? Bo warunki wyłączeń jego stosowania są takie same. Zmianie uległ jedynie limit przychodów oraz sposób obliczania podstawy naliczania składek.

I tak zamiast waloryzowanej co rok wartości maksymalnego przychodu uprawniającego do zniżki w daninie (względem płacy minimalne), ustawodawca zdecydował się wprowadzić konkretną liczbę, czyli 120 000 zł (która zgodnie z zapowiedziami rządu sprzed wyborów i tak niedługo zostałaby osiągnięta również przy trzydziestokrotności wynagrodzenia minimalnego, które to za niedługi czas ma wynosić 4.000 zł).

Po wtóre, podstawą naliczania nowych małych składek społecznych ma być przeciętny miesięczny dochód z prowadzonej firmy uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym. Jak ów dochód będzie ustalany? Wszystko zależy od sposobu rozliczania podatku dochodowego. Gdy ten będzie płacony od dochodu, przedsiębiorca zastosuje poniższy wzór:
(roczny dochód z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku) \ (liczba dni kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym) x 30.

Wynik będzie zaokrąglany do pełnych groszy w górę, jeśli końcówka jest równa lub wyższa niż 0,5 grosza, lub w dół, jeśli jest niższa.

Jeżeli przedsiębiorca zaliczał płacone za siebie składki (oraz osób z nim współpracujących) do kosztów uzyskania przychodu, powyższy dochód należy powiększyć o kwotę tych składek.

Stosowana będzie też proporcja, gdy przedsiębiorca nie prowadził firmy cały rok. I tak roczny limit przychodu z pozarolniczej działalności gospodarczej, w przypadku rozpoczęcia, zakończenia lub zawieszenia prowadzenia działalności w ciągu poprzedniego roku kalendarzowego, zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc kwotę 120 000 złotych przez liczbę dni kalendarzowych w poprzednim roku kalendarzowym i mnożąc przez liczbę dni kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym. Otrzymany wynik jest zaokrąglany do pełnych groszy w górę, jeśli końcówka jest równa lub wyższa niż 0,5 grosza, lub w dół, jeśli jest niższa.

Formy zryczałtowane

Drobni przedsiębiorcy często nie muszą płacić podatku od dochodu z uwagi na przysługujące im zryczałtowane formy opodatkowania (kart podatkowa, ryczałt ewidencjonowany). Jak w ich przypadku będzie ustalany w związku z tym przeciętny miesięczny dochód?

W przypadku osób, do których w poprzednim roku kalendarzowym miały zastosowanie przepisy dotyczące zryczałtowanego podatku dochodowego w formie:

1. karty podatkowej, które nie korzystały ze zwolnienia z podatku VAT, przez:
   a) roczny przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym będzie rozumiana wartość sprzedaży na potrzeby VAT, bez kwoty tego podatku, zaś za
   b) roczny dochód z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym, będzie traktowany tak ustalony roczny przychód pomnożony przez współczynnik 0,5;
2. ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych - przez roczny dochód z pozarolniczej działalności gospodarczej będzie rozumiany roczny przychód z tej działalności pomnożony przez współczynnik 0,5.

Otrzymany wynik mnożenia będzie zaokrąglany do pełnych groszy w górę, jeśli końcówka jest równa lub wyższa niż 0,5 grosza, lub w dół, jeśli jest niższa.

Jak ustalić podstawę naliczania składek dla małego ZUS plus?

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne na dany rok kalendarzowy przedsiębiorca będzie ustalał poprzez przemnożenie przeciętnego miesięcznego dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym określonego wyżej, przez współczynnik 0,5. Otrzymany wynik należy zaokrąglić do pełnych groszy w górę, jeśli końcówka jest równa lub wyższa niż 0,5 grosza, lub w dół, jeśli jest niższa.

Jakie dokumenty?

Przedsiębiorcy, którzy już w roku 2019 korzystali z małego ZUS i powyższe chcą kontynuować w roku 2020, nie muszą składać żadnych dodatkowych dokumentów zgłoszeniowych. To samo tyczy się przedsiębiorców, którzy do małego ZUS zarejestrowali się od początku stycznia 2020 r. jeszcze na starych zasadach.


Z kolei przedsiębiorcy, którzy w 2019 r. i w styczniu 2020 r. prowadzili firmę i nie korzystali z „małego ZUS”, powinni złożyć:

• wyrejestrowanie z ubezpieczeń (ZUS ZWUA) z kodem tytułu ubezpieczenia zaczynającym się od 05 10, 05 12, jeśli na dzień 31 stycznia 2020 r. podlegali ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, ale nie korzystali z „małego ZUS” albo
• wyrejestrowanie z ubezpieczeń (ZUS ZWUA) z kodem tytułu ubezpieczenia zaczynającym się od 05 70, 05 72, jeśli akurat 31 stycznia 2020 r. zakończy się im okres 24 miesięcy korzystania z „preferencyjnych składek”
• zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych (ZUS ZUA) albo - jeśli podlegają wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu - zgłoszenie do tego ubezpieczenia (ZUS ZZA) z kodem tytułu ubezpieczenia rozpoczynającym się od 05 90 albo 05 92 (kod tytułu ubezpieczenia przewidziany dla osób z rentą przyznaną z tytułu niezdolności do pracy).

Z kolei przedsiębiorcy, którzy w lutym 2020 r. rozpoczęli bądź wznowili prowadzenie firmy, którą prowadzili w 2019 r. przez co najmniej 60 dni, do dnia 2 marca 2020 r. powinni złożyć zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych (ZUS ZUA) albo - jeśli podlegają wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu - zgłoszenie do tego ubezpieczenia (ZUS ZZA) z kodem tytułu ubezpieczenia rozpoczynającym się od 05 90 albo 05 92 (kod tytułu ubezpieczenia przewidziany dla osób z rentą przyznaną z tytułu niezdolności do pracy).

7 dni na zgłoszenie mają też ci, którzy w trakcie roku utracą prawo do preferencyjnych ZUS w trakcie 2020 r.

Dodatkowe obowiązki

Oprócz obowiązków związanych z podleganiem ubezpieczeniom dotyczącym wszystkich płatników składek (w tym w zakresie wskazanej wyżej rejestracji), korzystający z małego ZUS mają dodatkowo:

• obowiązek przekazania w deklaracji rozliczeniowej bądź w imiennym raporcie miesięcznym informacji o rocznym przychodzie, rocznym dochodzie oraz formach opodatkowania z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej oraz podstawie wymiaru składek (ZUS DRA cz. II bądź ZUS RCA cz. II),
• obowiązek przedstawienia na żądanie ZUS dokumentów potwierdzających zastosowane w poprzednim roku kalendarzowym formy opodatkowania czy wysokość rocznego przychodu i rocznego dochodu z tytułu prowadzenia firmy za poprzedni rok. Dokumenty takie trzeba będzie okazać w terminie 14 dni kalendarzowych od dnia doręczenia wezwania. Skutkiem ich nie doręczenia będzie utrata prawa do małego ZUS i opłacanie składek w pełnej wysokości za wszystkie miesiące danego roku.

Rezygnacja z małego ZUS plus

Korzystanie z małego ZUS plus jest w pełni dobrowolne. Nadto przedsiębiorca może zadeklarować wyższą podstawę naliczania składek, aniżeli ta, która wychodzi z jego dochodu. W każdej chwili może z preferencji tej także zrezygnować. Należy jednak pamiętać, że powrót do małego ZUS będzie możliwy dopiero od początku następnego roku. Niezgłoszenie się do małego ZUS plus będzie traktowane jako rezygnacja z tej preferencji.

Składki na ubezpieczenie zdrowotne

Obniżeniu – w ramach małego ZUS plus – może ulec jedynie podstawa naliczania składek na ubezpieczenie społeczne. Nie dotyczy ono natomiast składki zdrowotnej. Tę zatem w dalszym ciągu należy opłacać od zadeklarowanej kwoty nie niższej iż 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku (na rok 2020 wartość podstawy naliczenia składki zdrowotnej na moment opublikowania artykułu nie jest jeszcze znana).

Składkę zdrowotną trzeba płacić w pełnej wysokości za każdy miesiąc ubezpieczenia, nawet jeśli w danym miesiącu przedsiębiorca pobierał zasiłek.

Przykłady

Ustalenie podstawy naliczenia składek małego ZUS
W 2019 r. Pan Łukasz prowadził działalność gospodarczą przez cały rok podatkowy i korzystał z opodatkowania skalą podatkową. Składki na ubezpieczenie społeczne odliczał od dochodu. Uzyskany w 2019 r. przychód wyniósł 84 000 zł, a dochód 52 000 zł. Przeciętny miesięczny dochód z działalności gospodarczej wyniesie zatem:
(52 000 zł / 365) x 30 = 4 273,97 zł

Podstawa naliczenia składek to natomiast: 4 273,97 zł x 0,5 = 2 136,99 zł

W 2019 r. Pan Marian prowadził działalność gospodarczą opodatkowaną ryczałtem ewidencjonowanym przez 280 dni. Jego roczny przychód wyniósł 77 000 zł.
Przeciętny miesięczny dochód z działalności gospodarczej wyniesie zatem:
(77 000 zł x 0,5) / 280 x 30 = 4 125 zł

Podstawa naliczenia składek wyniesie z kolei: 4 125 zł x 0,5 = 2 062,50 zł

Pan Marcin prowadził przez cały 2019 r. działalność gospodarczą opodatkowaną skalą podatkową. Jego roczny przychód z tego tytułu wyniósł 70 000 zł, a dochód 15 000 zł. Płacone składki ZUS odliczał od dochodu (nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodu).
Jego przeciętny miesięczny dochód z działalności gospodarczej wyniesie:
(15 000 zł / 365 ) x 30 = 1 232,88 zł

Podstawa naliczenia składek wyniesie natomiast: 1 232,88 zł x 0,5 = 616,44 zł

Ponieważ wartość ta jest niższa od kwoty 30% minimalnego wynagrodzenia, które na 2020 r. wynosi 780 zł, minimalna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne od lutego 2020 r. wyniesie dla Pana Marcina 780 zł.

Dokumenty zgłoszeniowe
Pani Magda od 1 września 2018 r. (otwarta po raz pierwszy działalność gospodarcza) opłaca składki na ubezpieczenia społeczne od podstawy wymiaru nie niższej niż 30% minimalnego wynagrodzenia. Okres 24 miesięcy, w których ma opłacać te składki, mija 31 sierpnia 2020 r. Jeśli spełni ona pozostałe warunki, od 1 września 2020 r. będzie mogła skorzystać z małych ZUS plus. Stosownych zmian rejestracyjnych powinna dokonać do 7 września 2020 r.